Málvísindi
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Málvísindi er sú grein vísindanna sem fæst við rannsóknir á tungumáli. Þeir sem leggja stund á greinina kallast málvísindamenn. Erfitt er að henda á því reiður hvert sé nákvæmt viðfangsefni málvísinda því þau tengjast nánast öllum fræðum um manninn að einhverju leyti.
Efnisyfirlit |
[breyta] Tvískiptingar og tungumál
Það má hugsa sér málvísindarannsóknir eftir eftirfarandi þremur tvískiptingum:
Söguleg og samtímaleg málvísindi Söguleg málvísindi fást við sögu ákveðins tungumáls eða tungumálafjölskyldu á einhverju tímabili, breytingar á einstökum þáttum þeirra eða formgerðum. Samtímaleg málvísindi fást aftur á móti við rannsóknir á tungumáli á ákveðnu stigi í tíma.
Kennileg og hagnýtt málvísindi Kennileg málvísindi eru líka kölluð almenn málvísindi og fást við að setja fram kenningar til að lýsa tungumálum almennt eða einstökum tungumálum. Í hagnýttum málvísindum er þessum kenningum svo beitt á öðrum sviðum, t.d. við tungumálakennslu.
Málvísindi í samhengi við aðra hluti og sérstæð málvísindi Einnig eru til undirgreinar málvísinda sem fást við tungumálið í ýmsu samhengi, t.d. félagslegu; félagsmálvísindi, málnotkunarfræði og rannsóknir á máltöku falla undir þennan hluta. Sérstæð málvísindi eru hins vegar rannsóknir á tungumálum sem taka ekki tillit til neinna utanaðkomandi þátta.
Erfitt er að gefa málvísindum ákveðinn stað innan til dæmis sviða á borð við hugvísindi, raunvísindi eða félagsvísindi. Það er bæði vegna þess að menn eru ekki á eitt sáttir um hvar þau eiga heima en einnig er augljóst að erfitt er að færa fræðigrein sem fæst við allt frá eðlisfræðilegum eigindum málhljóða til félagslegra áhrifa í málnotkun í einhver ákveðinn bás.
[breyta] Rannsóknarsvið kennilegra málvísinda
Undir kennileg málvísindi heyra mörg svið sem eru að nokkru leyti rannsökuð sjálfstætt:
- Hljóðfræði fjallar um málhljóð tungumála.
- Hljóðkerfisfræði fjallar um hegðun málhljóðanna innan hljóðkerfa tungumála.
- Orðhlutafræði fjallar um innri byggingu orða, um beygingu og orðmyndun.
- Setningafræði fjallar um það hvernig orð raðast saman til að mynda málfræðilega tækar setningar.
- Merkingarfræði fjallar um merkingu orða og hvernig þau mynda saman merkingu setninga.
- Málnotkunarfræði fjallar um það hvernig talið er notað (bókstaflega, í yfirfærðri merkingu o.s.frv.) í samskiptum.
- Söguleg málfræði fjallar um tengsl milli skyldra mála.
- Málgerðafræði (týpología) fjallar um málfræðilegar eigindir sem fyrirfinnast í öllum málum heims.
- Stílfræði fjallar um stíl í hinum ýmsu tungumálum.
- Orðræðugreining fjallar um setningar sem mynda texta.
Umfjöllunarefni þessara sviða skarast töluvert og sum eru umdeild. Engu að síður hefur hvert svið sín eigin hugtök sem hafa mikla þýðingu í rannsóknum.
[breyta] Söguleg málfræði
[breyta] Tengt efni
Þessi grein er stubbur sem ekki hefur verið settur í undirflokk. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina, eða með því að flokka hana betur.
