Tíund

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Tíund er einn tíundi af einhverju, sem er oftast borgað í formi skatta. Tíund hefur tíðkast sem aðferð við innheimtu skatta víða um heim og allt aftur til upphafs miðalda. Tíundin var aðferð kristnu kirkjunar til þess að fjármagna starfsemi sína víða um Evrópu lengi vel og er lögboðin í einstaka löndum enn í dag.

[breyta] Tíundarlög á Íslandi

Tíundarlög voru samþykkt á Alþingi árið 1096/7, fyrstu skattalög á Íslandi. Að þeim stóðu Gissur Ísleifsson, biskup, Sæmundur Sigfússon hinn fróði í Odda og sjálfsagt fleiri höfðingjar. Í öðrum löndum hafði slíkri skattheimtu verið mótmælt harðlega, jafnvel kostað blóðsúthellingar, en ef marka má frásögn Ara Þorgilssonar voru þau samþykkt einróma hér á landi og þóttu það mikil undur. Lögin voru í reynd 10% eignaaukaskattur, en ekki 1% tekjuskattur, einsog víða annars staðar. Gert var ráð fyrir því að eignir manna ykjust um 10% árlega. Slíkur eignaskattur, eða vextir af „dauðu“ fé, var þyrnir í augum kirkjunnar manna annars staðar en hér á landi. En ljóst er að Gissur biskup hlýtur að hafa fengið samþykki fyrir þessu skatta–„frumvarpi“ hjá erkibiskupi eða jafnvel páfa. Allar eignir manna, sem náðu lágmarkseign, voru „tíundaðar“. Skatturinn skiptist í fjóra staði: 1/4 rann til biskups til uppbyggingar biskupsstól og rekstri, 1/4 rann til þurfamanna, og fengu hreppsmenn þann hluta til að deila út meðal fátækra, 1/4 rann til kirkna, til viðhalds og uppbyggingar og 1/4 til presta. Tveir síðustu hlutarnir runnu í raun til þeirra höfðingja sem áttu kirkjurnar og höfðu presta í þjónustu sinni, og gátu þeir sjálfsagt farið með það fé einsog þeim sýndist. Prestar voru hvort eð er í þjónustu kirkjueigenda. Af þessum sökum er ekki undarlegt að höfðingjar hafi samþykkt skattheimtuna á Alþingi, þar sem þeir sjálfir fengu helminginn til baka. Leiddi það óneitanlega til aukinna valda og áhrifa höfðingja og ójafnræðis þeirra gagnvart þingmönnum sínum, þ.e. öðrum bændum, og þannig hefur það stuðlað að myndun héraðsríkjanna sem leiddi svo aftur að hruni Þjóðveldisins og í kjölfar þess að þjóðin glataði sjálfstæði sínu í 7 aldir.