Theodosius I
Ji Wîkîpediya
Împarator Theodosius di 17. rebêndanê 395an de mir Theodosius I, bi navê tam Flavius Theodosius, an jî Theodosiusê Mezin ( 11'ê rêbendanê 347, Spanya, 17'ê rêbendanê 395 Milan), yek ji împaratorên împaratoriya Romayê bû. Ew navbera 379an û 394an de împarator bû û împaratorê împaratoriya Romaya dawî bû. Li wî şunda êdî împaratorî bi tunî û bi dawî bu du paran. Dema împaratoriya wî de Xiristîyani li İmparatoriye bû olê fermî.
Tabloya Naverokê |
[biguherîne] Jîyan û împaratorî
Flavius Theodosius, bi gumanî, di 11 rêbendanê 347 li Cauca, Spanya, navçeya împaratorîya Galîçya hatî bû dinê. Bavê wî dîsa Flavius Theodosius leşkerakê mezinê împarator Valentinian I bû.
Ew wek leşkerakî li bin destên bavê xwe mezin bû. Brîtanya, hembera Elmanan, Sarmatan ew bi bavê xwe re keta şêran. Di sala 374an de ew bû mîrzayê Moseien, Balkanan. Wê demê bavê wî jî hat şandina Efrîka. Dema ew li Balkanan mîrza bû li wir Sarmat bin xistin.
Di 376an de Theodosius leşkerî ber da û çû dîyara xweya ji dayik bûyî, Spanya. Gorî hin gotinan, ew ji bo bavê xwe wê salê de hatî kuştî bû vegerîya spanya. Lê ew nê vebirî ye bi çi sedem vegerîya. Ew li wir bi Aelia Flacilla re zewicîya. Ji wê de 2 lawên Arcadius, Honorius û keçaka xwe Pulcheria bû.
Di 378an de di Cenga Adrianopel(îroj, li Edirne) hembera Gotan de împaratorê Împaratoriya Romaya Rojhelat Valens mir. Gotan, li ber Romayan, hembera Hunan bin ketî bûn û Koça Qoman dest pê kirî bû. Împaratorê Roma ewna li Awûstarya bicih kirî bûn, lê ewna ji bo kêmavîyê xwarinê raperîyan û Cenga Adrianopel der ket. Gotan artêşa Roma bi piranî tune kirin. Vê sedemê wê demê İmparatorî Romaya Rojava Gratian ji Spanya de banga Thedosius kir. Li paytextê Sirmium Gratian ew wek serok generalê Illyrien, Balkanan da zanîn. Di 19'ê rebendanê 379an de jî Gratian ew wek Augustusê, ango împaratorê, rojhelat da zanîn. Ew bû împaratorê Rojhalata Roma.
Wî Selanik (Thessaloniki) kira paytexta xwe û êrîşên Gotan li Balkanan û Trakya heta 380 rawestandin û wê salê de keta Konstantinopolis. Lê, pê re ew hembera wan bin ket. Wî ji împaratorê Rojava Gratian alîkarî xwest. Gratian alîkarî kir jî Makedonya beşdariya împaratoriya rojava kir. Wê çaxe, di demekê de Thedosius gelek nexweş bû.
Di 3. kewçerê 382an de ew bi Gotan va ji bo peymanakê li hev hat. Gorî wê peymanê Got dikir li dor Tuna bicih bina û dema şêran de jî bi leşkerê Roma bû ne. Bi wê peymanê re di dîroka Roma de Germen car herî peş de wek niştewar hat pejirandin. Balkan wek otonom û Got niştewarê dewletê bûn, lê dikir bi jinên Roma re nikanîna bizewîcin e.
[biguherîne] Yek kirina İmparatoriyê
Di 383an de împaratorê rojava Gratian di serhildanakê de li Lyonê hat kuştin. Serhildar Maximus li rojava derve îtalya împaratorî bi tunî dest xwe xist. Li îtalya jî birayê Gratian Valentinian II derbaza textê bû.
Ji bo ew di amedekirna seferakaka Sasanî de bû, balaxwe ne da Maximus. Di 387an de Thedosius bi Sasanîyan re peymanaka aşitîye kir. Gorî wê Ermenistan navbera Roma û Sasanîyan hat par ve kirin.
Di 388an de wî bi dawî êrîşa Maximus kir. Artêşa Maximus bin xist û Maximus hat kuştin. Li serkeftina Maximus şunda wî împaratorî bi tunî dest xwe xist jî Valentinian II li rojava wek împarator hîşt. Thedosius di 13'ê puşpêrê 389an de keta Rom. Ew di 391an de çû Konstantinopel
Di 15'ê gulanê 392an de, împaratorê rojava Valentinian II. bi darda kirin hatî bû kuştin. Eugenis derbaza şuna Valentinian II.. Theodosius di 383an de lawên xwe Arcadius û Honrius wek Arcadius dane zanîn. Ji pê re Thedosius bi 100.000 leşkeran, leşkerên Got jî he bûn, çû ser Rom. Wî artêşa rojava di Cenga Frigidus de bin xist. Thedosius êdî împaratorî kira yek û bi tenê kargerand.
[biguherîne] Xiristîyanî
Theodosius di 380an de li Konstantinopel xiristîyanîya Nicea wek olê fermîyê împaratorî da zanîn. Di 381an de wî Konsûla Konstantinopolisa yekem kom kir. Wî paganîzm li Roma qedexe kir. Ji bo wê sedemê di 393an de Olîmpîyatê Atîna jî qedexe kirin.
[biguherîne] Bibîne
 |
Di Wikimedia Commons da medîyayên derbarê Theodosius I hene. |
