Extrasolaris planeta
E Vicipaedia
In astronomia, extrasolares planetae vel planetae exteri sunt planetae qui circumeunt stellam aliam atque nostram (Solem).
Index |
[recensere] Passus primi
Iam diu homo interrogat, soline simus in universo. Qui est alius modus quaerendi, sintne alii planetae in quibus crescant aliae formae vitae. Christianus Huygens erat primus astronomus cui erat notio utendorum instrumentorum observationis ut tales planetae detegerentur. Saeculo XX telescopis melioribus novae artes inventae: detectio ex onere parta (Anglice: Charge-coupled device), cura imaginum, spatii telescopum Hubble, res omnes quae stellarum motus optime metiantur. Ob eam causam multi astronomi planetas extrasolares detegi posse putant. Annis 1980 et annis 1990 incipientibus pauci nuntii planetae inventi facti sunt, qui quidem multitudine nuntiorum aliorum resumpti; dehinc verificatis rebus (per menses vel annos) illi nuntii inveterati sunt (ut mos est hominum doctorum). Communio hominum doctorum spem amisit nonnullique iam concludebant systema solare esse unum in universo... Denique anno 1995 revera primus planeta exter est reperta.
[recensere] Primi planetae extrasolares reperti
Primus planeta extrasolaris repertus nuntiatus est die 6 Octobris 1995 a Michaele Maiore ( Michel Mayor) et Didier Queloz( ex observatorio Genavae) sito, secundum observata quae facta sunt in observatorio Superioris Provinciae quaeque ad velocitatem radialem stellarum pertinebant. Stella media est 51 Pegasi in constellatione Pegasi, 40 spatia lucis annuae a Tellure remota. Ex illo tempore plus quam 200 planetae detecti sunt, quorum multi sunt reperti a grege qui a Geoffreio Marcy (Geoffrey Marcy) ex Universitate Californiae in Berceleio sita ducebatur. Plus quam dimidium autem reperti sunt in Universitate Genevae sita a gregibus internationalibus. Primum systema, ubi detecti sunt plures planetae, erat Ypsilon Andromedae in constellatione Andromedae. Alter fuit 55 Cancri. Quod est maximum systema planetarum quod adhuc notum est (praeter nostrum), nam saltem quattuor planetas continet.
Maior pars planetarum nunc repertorum sunt gigantes ex gasis partis. Aliqui quidem sunt pumiliones fuscae. Praecipue detecti sunt gigantes circum stellis proximis propter observationis modum: Multo facilius est reperire planetam massae maximae rapide stellam circumeuntem propter velocitatem radialem.
In priore spatio semestri 2005 disputatio per mundum astronomorum actast. Greges ex NASA (Agentia spatii Civitatum Foederatarum Americae) et ex ESO nuntiavere telescopos VLT et Spitzer planetas exteros repperisse. Tandem Europa obtinuisse primas imagines directas planetarum extrasolarium videbatur. Singillatim pumilionem fuscam GPCC-2M1207 et stellam GQ Lupi circumeunt. Hoc dicto comitem GQ Lupi pumilionem fuscam esse putatur.
[recensere] Inventi
Die 12 Februarii 2007 numerantur:
- 212 planetae extrasolares
- 174 systemata planetarum simplicia vel multiplicia.
[recensere] Planetae exteri noti
- die 27 novembris 2001 detegitur primus gigas gasosus , Osiris , continens oxygenium et carbonium in atmosphaera. Cum sit planeta proximus soli eius, videt atmosphaeram exspirari vento stellae. Quae impullere peritos classem novam exoplanetarum animo fingere, quam appellant planetas Chtonianos, qui sunt reliquiae rupium gigantium gasosorum quorum atmosphaera exspirata est stella eorum.
- Die 25 augusti 2004, planeta, Mu arae c vel Venus Mu Arae, gravis 14 massas terrestres repertus est. Quae massa est infra limitem theoricum 15 massarum terrestrium ubi licet invenire planetam telluricum. Periti enim quaerunt num sit maximus planeta e rupibus, primus ergo huius generis repertus, an minimus gigas gasosus.
- In anno 2005, semel, astronomi discrevere lumen emissum directe duobus planetis, quamquam lucent maxime stellae proximae. Hactenus, indirecte erant reperti, inspiciendo perturbationes adhibitae planetis in stellas eorum vel metiendo lumen deminutum per obscurationem. Hac vice, duo greges observantes planetas varios exoplanetas repererunt simul. Sed cum duo greges usi essent telescopo spatii infrarubro " Spitzer" Civitatium foederatarum, NASA statuit casu frui ut ambo simul nuntiati essent. Interest notare ambos exoplanetas observatos detectos esse prius velocitatis radialis artis gratia.
- Die 14 Iulii 2005, astrophysicus Macieis Konacki( vulgo Maciej Konacki)Instituti Technologiae Californiae( Caltech) in libello periodico "Natura rerum"( vulgo Nature) reperire exoplanetam (HD 188753 Ab) proclamavit in systemate trium stellarum quae inveniuntur longae 149 spatia lucis annuae a Terra. Havaii telescopi Keck I gratia, potuit hunc planetam invenire cuius revolutio circum stellam eius fit in minus quam quattuor diebus.
- Exempla hodierna( Iulii 2005) formationis planetarum non explicant quomodo talis planeta oriatur in spatio ambienti tam incerto quod attinet ad gravitationem. Hic planeta cognominatur "planeta Tatooinus" ab inventore in laudem planetae eodem nomine in pellicula Bellum stellarum.Licet videre species artificum systematis siderum HD 188753 in situ NASAe
- Die 26 Ianuarii 2006, tres collaborationes usantes effectum lentium microgravitationalium ducti per "Probans lentium anomalia retem" (vulgo Probing Lensing Anomalies NETwork vel PLANET) aperiant planetam OGLE-2005-BLG-390Lb quae videtur prima exoplaneta tellurica nota. Haec planeta sita est longius 22 milia spatiorum lucis annuae a terra. Eia massa valet circa quinquies pro Terra ; temperatura est parva -220°C gradus( 53 K), quod sinit supponere planetam solidam esse.
- Die 17 Maii 2006, grex inventorum planetarum( Cuius est particeps Michaelis Maior) nuntiat reperisse, spectrographi Harps gratia, tres planetas Neptunianos circumeuntes sidus generis solaris HD 69830. Massae sunt pro se quisque decies, duodecies,duodevicies( 10, 12,18) superiores massae Terrae( quod est debile, Iove centies septemdecies( 117) valenti massam Terrae). Hoc systema putatur possidere asteroidum cingulum longum 1 UA a stella.
- Raius Iaiavardhana et Valentinus Ivanov repererunt, Nova technologia telescopo longo 3,5 m observatorii La Sillae? in observatorio europeano australi( ESO),Oph 162225-240515, systema duplex duorum planetarum se circumeuntium et in spatio libere navigantium .
- Die 18 Septembris 2006, grex astronorum Smithoniani nuntiat probabilem inventionem novi generis planetae : cum radio aequo 1,38 vices Iovi sed cuius pondus ne quidem est dimidium massae , est exoplaneta levissimus quem umquam invenere ! Est densitate inferiore suberi : fluctuet commode si sit vas maius quam ut contineatur. Res nominatur HAT-P-1. Stella est sidus praecipuum systematis duplicis, longum 450 spatia lucis annuae a Terra in constellatione Lacerti et notum nomine poetico ADS 16402. Ambae stellae similes sunt soli sed iuniores, natae circa 3,6 mille milia milia annis post solem.
- 5 octobris 2006, Kailashus Sahu, Baltimori Instituti Scientiae telescopi spatii ( vulgo Space Telescope Science Institute) collegaeque Civitatum foederatarum, Chiliani,Sueci, Itali, putantur reperisse, telescopo spatii Hubble, quinque exoplanetas novi generis appellatos "Planetas Periodo Revolutionis Brevissimo PPRB" vel anglice USPP : (Ultra-Short-Period Planet)quia circumeunt sidus minus quam intra diem terrestrem( Velocissima revolvitur intra 0,4 diem , minus quam decem horae). Res videntur planetae gasi gigantes debili densitate similes Iovi, circumeuntes stellas minores quam Sol
[recensere] modi detegendi
Detegere exoplanetam indirecte non est res facilis , variis rationibus :
- Planeta lucem non edit : solum lumen refert quod excipit e stella, quod paucum est.
- Stella distat a nobis multo magis quam stella distat a planeta suo :oportet potestatem separandi ergo instrumentorum altissimam esse ut distinguentur
- Sic, soli modi detegendi qui valebant usque nuperrime appellantur modi "indirecti", nam non detegunt directe photona venientia a planeta. Sunt plures modi, praesentes et futuri ut reperiatur extrasolaris planeta. Plerique deteguntur ab observatoriis in solo.
