Tellus (planeta)

E Vicipaedia

Latinitas huius paginae inspicienda est. Vide {{latinitas}}.

Tellus

Inventio

Inventa a

Inventa anno

nota antiquis

Proprietates orbitales

Intervallum a sole (ua)

1 ua

Axis semimaior

6.372,795 km

Perihelion

147.098.074 km

Aphelion

152.097.701 km

Eccentricitas

0,016 710 22

Periodus orbitalis

365,256 96 diebus

Inclinatio orbitalis

0,000 05 ° (epochi 2000)

Satellites

Satellitis nomen

Luna

Proprietates physicales

Media diametrus

12.745,591 km

510.065.284,702 km²

5,9736 × 10²⁴ kg

5,515 g/cm³

9,8 m/s²

Velocitas fugitiva

11,186 km/s

Periodus rotationis

23 h 56 min

Inclinatio axialis

23,5°

Albedo

0,367

Temperatura

min	med	max
200 K	288 K	330 K

Proprietates atmosphericae

Pressio atmosphaerica

kPa

78,01%

20,95 %

0,93 %

0,04%

Tellus, seu Terra, est planeta noster, tertius huius systematis solaris erga longitudinem ab sole, qui est pumilio lutea generis G2 V ex serie principali diagrammatis Hertzsprung-Russell in occidentali bracchio spirali Viae Lacteae. Tellus, ante circiter quadragiens centena milia annorum orta, adhuc solus est universi locus, ubi esse scimus vitam. Signa Telluri data in medio aevo sunt et $\oplus$ .

[recensere] Quomodo Tellus structa sit

Tellus est maxima in numero planetarum saxis structorum nostri systematis solaris. Ceteri autem planetae ita structi sunt minores,velut (Mercurius, Venus, Mars vel Planetoides); planetae maiores (sicuti Iuppiter) imprimis e gasiis constant.

Tellus orta est ante circiter 46 miliens centena milia annorum, lapides veterrimi Telluris, Circonia, 44 miliens centena milia annorum habent. Intra 1.000 centena milia annorum tot meteoritae in Tellurem cadebant elementaque radiantia tantum calorem efficiebant, ut Tellus recens maxima e parte liquesceret. (Fortasse etiam alter planeta Martis magnitudine cum Tellure collidens hoc effecit simulque Lunam genuit.) In Tellure liquida elementa vi et gravitate dirempta sunt ut gravissima, imprimis ferrum, medium locum tenerent, leviora autem, imprimis oxygenium, silicium, aluminium, sphaeram extremam fingerent. Quibus ex elementis mineralia silicium continentia orta sunt, quae corticem Telluris fingunt. Cum Tellus imprimis e ferro, niccolo, silicio, oxygenio, aluminio exstet, densitas Telluris est maior, nempe 5,515 g/cm³. Sicut omnes planetae Tellus vi et gravitate formam globi habet; cum autem circum axem suum rotetur, in polis paulum planata est. Inde circumscriptio lineae aequinoctialis 40.075,004 km longa 134.336 km longior est circumscriptione polari (39.940,638 km), quae sunt 0,34 centesimae. (Diametri ergo sunt 12.756,270 km sive 12.713,500 km.) Forma Telluris autem non exacte est forma ellipsoidae. Forma Telluris geoides nominata nonnullis locis ±100m a forma ellipsoidae differt. Cum Tellus globus non sit, qui altissimus sit mons Telluris, dici non potest. Nam altitudinem maximam super maris superficiem Tsomolungma (Himalaya), qui etiam mons Everestis appellatur, tenet; maxime autem a medio Telluris distat apex montis vulcani Chimborazi (Ecuador), fundamentum et summum montis Maunae Ceae (Hawaii) maxime distant.

Sicut plerique planetarum Telluris similium maiorumque satellitum Telluris ipsius superficies duas in partis seu hemisphaeras divisa est, id est hemisphaera terrarum atque hemisphaera aquarum. Hoc in aevo geologico (Neogenio) maria 70,7 centesimae superficiei tegunt. Terrae (29,3%) imprimis septem continentes faciunt: Asiam (maiorem) et Europam (melius in unam coniungendas, scilicet in Eurasiam), Africam, Americam septentrionalem, Americam australem seu meridianam, Antarcticam, Australiam. Minores terrae positione non continentes, sed insulae vocantur. Maria sunt: tres Oceani (Pacificus, Atlanticus, Indicus) et complures maria minores sicut mare Internum aut mare Arcticum. In fossa Mariana, oceanus est altissimus—11 034 m infra maris superficiem.

Mensurae seismicae Tellurem tribus e sphaeris constare patefecerunt: e Telluris nucleo, amictu, cortice. Hae sphaerae planis discontinuitatis seismicis in vices terminantur. Cortex parsque superior amictus lithosphaeram faciunt. Inter 50 ac 100 km crassa est divisaque in lamina tectonica et magna et parva. Lamina maiora plerumque continentes aequiperant praeter lamen Pacificum. Haec lamina in saxis partim liquefactis amictus superioris, in astenosphaera 100 ad 150 km crassa, moventur. Nuclei Telluris pars exterior liquida est calore plus quam 4000 K, pars interior vi et gravitate firma est.

[recensere] De atmosphaera

Telluri atmosphaera circiter 600 km altitudinis est. Massa atmosphaerae 5,13×10¹⁸ kg est, id est decima centesima millesima pars massae Telluris. Pressio aëris in aequoris altitudine 1.013 hPa est, densitas aëris 1,293 kg/m³. In aequoris altitudine aër imprimis e 78% nitrogenii, 21% oygenii, 1% argonis exstat. Vapor aquae (0%-5%) etiam in aëre est et tempestates efficit. Praeterea multa et alia gasa minima quidem parte aëri insunt quae tamen caelo maioris momenti sint, e. g. dioxidum carbonii vel methanum.
Cum atmosphaera Telluris lucis Solis partem caeruleam brevius undatam quinquiens magis dispergat quam partem rubram longius undatam, caelum nobis caeruleum videtur. Aequor marium atque oceanorum autem e spatio cosmico caeruleum videtur cum aqua ipsa lucem rubram magis absorbat. Inde Tellus etiam planeta caeruleus vocatur.

[recensere] De temperatura

Status energeticus Telluris maxima e parte de insolatione (id est de copia radiorum solis) deque reflexione vel superficiei vel atmosphaerae, ergo de statu radiationis, dependet. Cetera enim tantum 0.02% efficiunt; etiam periodus solis macularum plus efficit.

0,013% e radionucleidibus in Tellure dissolventibus oriuntur, 0.007% homo efficit materiem fossilem urens vel nucleos atomorum findens, 0,002% ex attritu aestuum fiunt.

Albedo Telluris plus minusve 0,367 est, cuius maiorem partem nubes excitant. Inde temperatura universa est effectiva 246 K (id est, - 27 graduum Celsianorum). Medius autem calor humi est 288 K (+ 15 graduum Celsianorum) effectus tepidarii causa, quod imprimis vapor aquae ac dioxidum carbonii efficiunt. Extremae temperaturae in Tellure sunt hae mensae: - 89,6 gradus Celsianos (21 Iulii 1983, in statione Wostoc nominata in terra Antarctica) et + 58 gradus Celsianos (13 Septembris 1922 Al Aziziae in Libya). Calore medio 15 graduum Celsianorum soni velocitas in aequoris altitudine est circiter 340 m/s.

[recensere] Unde aqua in Tellurem venerit

Unde aqua in Tellurem venerit, praecipue autem cur plus aquae in Tellure sit quam in ceteris planetis Telluris similibus, adhuc non satis liquet. Pars aquae e magmate evaporavisse et inde e medio Tellure orta esse putatur. Quod tamen tantam copiam aquae explanare nequit. Aliae partes e stellis crinitis, ex obiectis ultra Neptunum revolventibus, ex asteroidibus in Tellurem ceciderint. Isotoporum ratio deuterii pro protio (D/H- ratio) in maribus mensa magis aequat ei in chondritis carbonicis inventae (quae reliquiae asteroidum in Tellurem casorum sciuntur), sed minus ei in stellis crinitis vel obiectis ultra Neptunum revolventibus exploratae.

[recensere] De motibus cosmicis

[recensere] De orbita

rationes intervallorum planetorum interiorum

Tellus/Luna	Venus	Mercurius	Sol (normam respiciens)

Medium spatium mediae Telluris ac medii Solis circiter 149.597.870 km est. Quod spatium primo unitatem astronomicam definiebat, qua unitate astronomi imprimis ad intervalla intra systema solare metienda utuntur.
Locus orbitae Telluris qui Soli proximus est, perihelium vocatur et 0,983 ua a Sole distat, locus remotissimus aphelium vocatus 1,017 ua distat. Orbita Telluris igitur ellipsis est excentritatis 0,0167. Spatium inter Solem et Tellurem autem non constans est, sed altero quoque anno 10 cm augetur.
Revolutio Telluris circum Solem nunc 365 d 6 h 9 min 9,54 s durat, quae periodus annus sideralis vocatur. Planities orbitae Telluris linea ecliptica appellatur.

[recensere] De Luna

Circum Tellurem Luna revolvitur. Ratio massarum Lunae ac Telluris tanta est, ut Tellus et Luna nonnumquam systema binorum planetarum vocetur pro planeta ac satellite. (Ratio massarum modo in systemate Plutonis / Charontis maior est.)

Tellus de Luna visa

Quod Luna tanta est, declinatio lineae eclipticae valde stabilis est ut condiciones vitae in Tellure bene maneant.

rationes magnitudinum et spatii inter Tellurem Lunamque

Tellus			Luna

[recensere] De rotatione

Tellus in 23 h 56 min 4,09 s circum axem suum rotatur quod tempus dies sideralis vocatur. Cum autem Telluris orbita circulum non sit, locus Solis die subsequenti non idem est atque die proximo. Spatium temporis inter summos soles, id est inter meridies subsequentis inde paulum longius est die siderali: Id spatium dies solaris dicitur qui positione 24 horas continet.

Tellus rotans

Cum axis rotationis Telluris (hoc in aevo) 23,44° a linea ecliptica declinet, utraque hemisphaera (septentrionalis ac meridionalis) diversis orbitae locis diverse illustratur, unde tempora anni caelum suum efficientia oriuntur.

[recensere] De aestibus

Luna in Tellure non solum in maribus, sed etiam in terris (ca. semimetrum) et in Telluris amictu aestus efficit, qui rotationem Telluris circum se ipsum paulatim frenant ut dies circiter 20 µs per annum longiores fiant. Ex energia rotationis calor fit, impulsus rotationis a Tellure in Lunam transfertur ut Lunae orbita altero quoque anno 4 centimetra a Tellure removeatur. Mensurae spatii inter Lunam et Tellurem laser factae ex anno 1995 hoc effectum iam diu suspicatum demonstraverunt.
Alia argumenta haec sunt: In corallis fossilibus anuli crescendi inveniuntur, qui omni die unum vestigium relinquebant. Item annorum singulorum vestigia inveniuntur. Inde numerus dierum anni pristini liquet et constat eum numerum ex illo aevo geologico auctum esse. Etiam Solis defectiones litteris mandatae demonstrant diem longiorem factum esse, nam si dies aequus mansisset, defectiones aliis locis visae essent.
Olim Tellus et Luna rotationem coniunctam habeant, Tellus quoque Lunae unam atque eandem partem praebeat, dies futurus 47 dies hodiernos contineat, nisi antea Sol se expandens hoc systema disturbet.

[recensere] De vita deque caelo

[recensere] De vitae origine

Adhuc sola in Tellure vita probatur. Tamen vita iam (geologice) paucis annis post frequentissimos asteroidum casus in Telluris primordiis coepisse videtur. In saxis sedimentis ante 3,85 * 10⁹ annos genitis, quae in regione Isuae (in Groenlandia) inventa sunt, rationes isotoporum carbonii (C-12 / C-13) a norma discrepant, forsan vitae causa. In saxis ante 3,5 * 10⁹ annos genitis Warrawoonae (in Australia) nonnulli viri docti cyanobacteria fossilia inventa esse existimant. Certa autem sunt bacteria fossilia e formatione Gunflint (in Ontario / Canada) ante 1,9 * 10⁹ annos genita.
Evolutio et chemica et biologica cum historia caelorum arte coniuncta est, nam vita quidem de condicionibus datis dependet, sed ipsa Tellurem mutat. Imprimis photosynthesis satorum atmosphaerae oxygenium dabat ut nunc atmosphaera res oxydans sit. Etiam Telluris albedo satîs terras tegentibus mutata est.
Veteriores sententias de Telluris vitaeque origine legere potes (e. g.):
-- in libro Genesis nominato (capitibus 1 et 2) et in psalmo 104 (Vulgata, biblia sacra conversa ab St. Hieronymo)
-- in Ovidii Metamorphoseon libro I (versus 5-88)

[recensere] De zonis

Tellus hodie non in quinque, ut e. g. apud Ovidium Nasonem legimus, sed in septem zonis dividitur:
in 2 zonas frigidas sive polares (a polis ad circulos polaris / 66,56°)
in 2 zonas temperatas (inter 66,56° et 40°)
in 2 zonas subtropicas (inter 40° et 23,44° / circulos Solis vertentis (solstitialem et brumalem)
in zonamque tropicam (inter circulos solstitialem et brumalem).

[recensere] Zonae polares

Zona polaris septentrionalis Arctis vocatur, maiore e parte mare est. Zona polaris australis Antarctis vocatur, maxima e parte continens Antarctica est.
Propria harum zonarum sunt multa nix vel glacies, frigus, sed etiam dies vel nox semenstris. Videntur quoque aurorae boreales.

[recensere] Zonae temperatae

Zonae temperatae a circulis polaribus ad 40° latitudinis patent. In zonis temperatis tempora anni (ver, aestas, autumnus, hiems) manifeste dinoscuntur, spatium diei noctisque in cursu anni valde variatur. Arbores imprimis sunt coniferae vel frondeae quae frondem autumno amittunt.

[recensere] Zonae subtropicae

Hae inter 40° latitudinis et circulum solstitialem (Cancri) vel circulum brumalem (Capricorni) sitae sunt. Spatium diei noctisque paulum tantum variatur. Hae regiones dignoscuntur: aridae, hieme umidae, aestate umidae, semper umidae. In aliis regionibus, e. g. circum mare Internum, multa et varia genera satorum crescunt, in aliis parca, in desertis sicut Sahara nulla.

[recensere] Zona tropica

Haec zona ab utraque parte circuli aequinoctialis ad circulos solstitialem et brumalem spectat. In zona tropica et dies et noctes semper 12 horas manet. Sol autem partim per meridiem, partim medium per caelum, partim per septentrionalis cursum diei facit, unde verbum tropicae ortum est (tropos (Graece) = versio).
Dinoscuntur regiones tropicae semper umidae et in vices umidae. Illis non sunt tempora anni, his autem tempus aridum et tempus pluviosum. His proprii sunt campi ampli ubi herbae graminaque varia crescunt, qui campi in Africa Savanna, in America meridionali Pantanal vocantur. Illis regionibus semper umidis propriae sunt silvae incaeduae, quae etiam silvae pluviales vocantur quaeque generibus et arborum et florum et bestiarum abundant.

[recensere] De temporibus anni

Cum axis Telluris ad lineam eclipticam 23,44° inclinatus sit, tempora anni sunt varia, imprimis in zonis temperatis. Haec enim inclinatio efficit ut dies vere ac aestate longiores sint noctibus itaque tum terrae mariaque plus radiorum solis accipiant. Dies praecipui sunt:
ante diem XII Kalendas Ianuarias: Solstitium (brumale). Sol in circulo Capricorni (brumali) iter per caeli verticem facit. In hemisphaera septentrionali nunc dies brevissimus est et hiems incipit, in hemisphaera australi dies longissimus est et aestas incipit. In polo gelido nunc media nox est, in polo australi meridies.
ante diem XII (XIII) Kalendas Aprilis: Aequinoctium. Vbique terrarum dies et nox 12 horas manent. In septentrionalibus ver incipit, in australi autumnus. Sol in linea aequinoctiali per caeli verticem iter diei facit.
ante diem XI Kalendas Quinctilis: Solstitium (aestivum). Sol in circulo Cancri (solstitiali) iter per caeli verticem facit, dies longissimus et aestas incipiens in septentrionalibus, dies brevissimus et hiems incipiens in australi.
ante diem IX (X) Kalendas Octobris: Aequinoctium. Sol in linea aequinoctiali iter per caeli verticem facit. In septentrionalibus incipit autumnus, in australi ver.

[recensere] Quod homo efficit

Homines priores erant pauci, et venationibus ac collectionibus vescebantur. Rebus novis neolithicis factis agricultura et pecuaria coepere (in “luna dimidia frugifera” in millennio XI, in Sina in millennio VIII, in terra nunc Mexicana in millennio VI a.C.n.). Inde segetes plantaeque sata naturalia depulere. Inductione industriarum (ab saeculo XIX) non solum areae amplissimae mutatae sunt, sed etiam pollutio aquarum, humorum, aeris crevit. Gasa sicut dioxidum carbonii Tellurem calefacere itaque caelum mundanum mutare videntur. Numerus autem hominum crescere nondum desiit. Anno 1920, 18 miliens centena milia hominum Tellurem incolebant ; anno 2005, 64 miliens centena milia ; anno 2050, plures quam 90 miliens centena milia fore divinantur. Homo iam effecturus est ut paene totidem genera bestiarum satorumque exstinguantur atque in fine aevi cretacei exstincta sunt.

Tellus interdiu

Tellus noctu

[recensere] Vide etiam

Insulae Telluris
Lacus
Montes Telluris
Periodus Telluris
Tonitruum

[recensere] Nexus externus

Geody - Visita Terram

Systema solare nostrum

Sol

Planetulae: Ceres | Pluto | Eris

Corpora alia: Luna | Asteroides | Planetoides zonae Kuiperi

Vide etiam corpora astronomica atque systematis solaris indicem corporum redactum secundum radium vel massam.

Categoriae: Latinitas -1 (inspicienda) | L -1 | Terra