Biologie

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.

D'Biologie ass d'Wëssenschaft vun de Liewewiesen.

D'Wuert Biologie kënnt aus dem griicheschen βιος, bios = Liewen an λογος, logos = Léier a gouf am Joer 1802 vum franséische Biolog Jean-Baptiste de Lamarck agefouert.

Inhaltsverzeechnis

1 Kennzeeche vun de Liewewiesen (ouni d'Viren)
2 Iwersiicht iwer d'Liewewiesen
3 Definitioun vum Liewen
4 Aarbechtsmethode vun der Biologie
5 Méiglech Andeelung vum Fachgebitt
- 5.1 Wichteg Deelgebidder vun der Biologie
- 5.2 Grenzgebidder vun der Biologie
6 Fir ze liesen
7 Links

[Änneren] Kennzeeche vun de Liewewiesen (ouni d'Viren)

Déi wichtegst Kennzeechen vun de Liewewiesen (oder Organismen) sinn:

d'Zell als klengste, liewege Bestanddeel vun all Organismus;
d'DNA als Träger vun der genetescher Informatioun;
de Metabolismus oder Stoffwiessel: Otmung, Nahrungsopnahm, Verdauung, Ausscheedung, Opbau an Ofbau vun kierpereegene Stoffen...;
d'Entwécklung vun der Gebuert iwert de Wuesstum bis zum Dout;
d'Reproduktioun;
d'Reizbarkeet: Reaktioun op Reizen aus der Emwelt (Liicht, Geräischer...);
d'Evolutioun: genetesch Verännerungen am Laaf vun der Zäit (z.B. zwecks enger besserer Upassung un de Liewensraum an/oder d'Liewensweis).

Well d'Viren net aus Zelle bestinn an och keen eegene Metabolismus hunn, ginn sie oft net zu de Liewewiese gerechent.

[Änneren] Iwersiicht iwer d'Liewewiesen

Populärwëssenschaftlech kann een d'Liewewiesen a fënnef Gruppen (Kinnekräicher) andeelen:

Planzen,
Pilzen,
Déieren, d'Mënschen abegraff,
Eenzeller (Protisten),
Bakterien (Prokaryonten).

Wëssenschaftlech ginn d'Liewiesen an dräi Domäner agedeelt:

Bacteria, eenzelleg, Zellen ouni Zellkär;
Archaea, bakterienähnlech Eenzeller, Zellen ouni Zellkär;
Eukarya, Een- oder Villzeller, Zelle mat engem Zellkär.

D'Bakterien an d'Archaeën ginn oft zesummen als Prokaryonten (Prokaryota) bezeechent.

D'Vire feelen an der Lëscht, well nach net gewosst ass wéi si ënnereneen an och net mat deenen anere Liewewiesen Famill sinn.

Der aktueller Systematik no, déi awer nach an der Diskussioun ass, ginn d'Eukarya (Eukaryoten) a sechs Gruppen (Kinnekräicher) agedeelt:

Opisthokonta: Déieren a Pilzen;
Archaeplastida: Gréngalgen an all aner Planzen;
Amoebozoa: Amoeben a verwandten Eenzeller;
Rhizaria: Foraminiferen, Radiolarien an aner Eenzeller;
Chromalveolata: Algen ausser de Gréngalgen;
Excavata: Eenzeller wéi z.B. d'Euglenen.

Adl, S.M., 2005. The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists. The Journal of Eukaryotic Microbiology 52 (5): 399-451.(Résumé a ganzen Text)
Keeling, P.J. et al., 2005. The tree of eukaryotes. Trends in Ecology and Evolution 20 (12): 670-676. (Eng alternativ, liicht verschidde Klassifikatioun, mat fënnef amplaz sechs Kinnekräicher).

[Änneren] Definitioun vum Liewen

Eng Definitioun vum Liewe gëtt gebraucht well:

op eiser Äerd sech d’Liewe graduell, also mat (villen?) Zwëschestufen aus organescher Matière entwéckelt huet;
op anere Planéiten (z.B. d’Venus) oder hiere Mounden (z.B. dem Titan vum Saturn) vläicht Liewensformen entstane sinn, déi sech grondleeënd vun deenen op der Äerd ënnerscheeden.

Folgend Definitioune goufen ënner anere viergeschloen:

Liewen besteet aus Populatioune vun Eenheeten mat folgende Propriétéiten: Vermehrung, Verierwung a Variatioun. (John Maynard Smith, e briteschen Evolutiounsbiolog),

Liewen ass e chemëscht System dat sech selwer erhale kann an eng darwinesch Evolutioun matmécht.

Dës Definitioun gouf 1994 als Aarbechtshypothes fir d’Nasa bei hierer Sich no Liewen op frieme Planéite virgeschloen.

Literatur: Hazen, R., 2007. Was ist Leben? Spektrum der Wissenschaft Okt. 2007: 67-70.

[Änneren] Aarbechtsmethode vun der Biologie

D'Biologie notzt ganz allgemeng d'Methode vun der Wëssenschaft, wéi:

Froe stellen;
Genau observéieren; och mat Hëllefsmëttelen wéi dem Mikroskop oder der Spektiv;
Dokumentéieren vu Beobachtungen a Form vun Notizen, Handzeechnungen, Fotoen a Filmer, grad ewéi Tounopzeechnungen;
Experimentéieren;
Opstellen an Teste vun Hypothesen.

Donierft bidden ënnerschiddlech Deeldisziplinnen eegen Zougäng:

Systemateschen Usaz: e System vun de Liewewisen opstellen (Systematik), an onbekannte Liewewiesen charakteriséieren, a mat Hëllef vun hiren Eegeschaften a Mierkmoler an dëse System anuerdnen.
Anatomie: doudeg Liewewiesen an hir Eenzeldeeler zerleeën an ënnersichen.
Physiologie: d'Funktioun an d'Zesummespill vun eenzelnen Zellen an eenzelnen Organer ënnersichen an erklären.
Pathologeschen Usaz: aus kranken Zoustänn op deenen hir Mechanismen schléissen.
Geneteschen Usaz: D'Ierfgutt vun allen Arte vu Liewewiesen analyséieren a katalogiséieren.
Biochemeschen Usaz: Déi verschidden Bestanddeeler vun de Liewewiesen (z.B. Eewäisser, Lipiden a Kuelenhydrater) grad ewéi d'chemesch Stoffëmsetzungen analyséieren.
Verhalensbiologeschen, speziell soziobiologeschen Usaz: D'Verhalen vun Individuen, vun artgläichen Déieren an der Grupp an vis-à-vis vun aneren Déierarten beobachten a versichen ze erklären.
Ökologischen Usaz: De Liewensraum vun enger Art vu Liewewiesen dokumentéieren, d'Wiesselbezéiungen vun de Liewewiesen mat hirer Ëmwelt an d'Zesummespill vu verschiddenen Arten an engem Liewensraum analyséieren.
Notz-Usaz: Notzplanzen, Notzdéieren an Notzmikroorganismen halen, ziichten, ënnersichen.

[Änneren] Méiglech Andeelung vum Fachgebitt

[Änneren] Wichteg Deelgebidder vun der Biologie

Aerobiologie -- Anatomie -- Anthropologie -- Bakteriologie -- Biochimie -- Biogeographie -- Bioinformatik -- Bionik -- Biophysik-- Biotechnologie -- Biozönologie -- Botanik -- Chorologie -- Chronobiologie -- Entomologie (Léier vun den Insekten) -- Entwécklungsbiologie -- Epidemiologie -- Evolutiounstheorie -- Genetik (Verierwungsléier) an Epigenetik (doriwwer eraus) -- Geobotanik -- Histologie (Léier vun de Tissusen) -- Immunologie -- Kladistik -- Lichenologie (Léier vun de Flechten) -- Limnologie -- Mieresbiologie -- Mikrobiologie -- Molekularbiologie -- Morphologie -- Mykologie (Léier vun de Pilzen) -- Neurowëssenschaften -- Ökologie (Biologie) -- Onkologie (Kriibsfuerschung) -- Ontogenie (Individualentwécklung) -- Paläontologie (mat Paläobotanik a Paläozoologie) -- Pathologie (Léier vun de Krankheetserreeger) -- Pharmabiologie -- Phykologie -- Phylogenie -- Physiologie -- Phytopathologie -- Protozoologie -- Séisswaasserbiologie -- Strukturbiologie -- Taxonomie -- Theoretesch Biologie -- Toxikologie -- Verhalensfuerschung -- Virologie -- Zellbiologie -- Zoologie

[Änneren] Grenzgebidder vun der Biologie

Extraterrestresch Biologie (Exobiologie oder Astrobiologie)
Cryptobiologie
Kënschtlecht Liewen (als Simulatioun op engem Computer och nach AI genannt, vum engl.: Artificial Intelligence)
kybernetesch Organismen (Cyborgs)
Medezin, Veterinärmedezin
Ingenieurbiologie
Kriminalbiologie

[Änneren] Fir ze liesen

Ilse Jahn: Geschichte der Biologie. Spektrum, Heidelberg 2000, ISBN 3-8274-1023-1
Ernst Mayr: Das ist Biologie. Die Wissenschaft des Lebens. Spektrum, Heidelberg 2004, ISBN 978-3827410153.
William K. Purves u. a.: Biologie. 7. Auflage. Spektrum, Heidelberg 2006, ISBN 3-8274-1630-2.