Gabon
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
| Gabon | |
 |
 |
 |
|
| Officieel taol | Frans |
| Hoofstad | Libreville |
| Staotsvörm | Rippebliek |
| Staotshoof | Omar Bongo Ondimba (sins 1967) |
| Groondgebeed % water |
267.667 km² weineg |
| Inwuners | 1,3 miljoen |
| Munt | CFA-frank (XAF) |
| Tiedzaone | UTC +0 |
| Nationale fiesdaag | 12 maart |
| Volkshymne | La Concorde |
| Landcode | GAB |
| TLD | .ga |
| Tillefoon | +241 |
Gabon (officieel République Gabonaise) is e land in midde-Afrika, aon de weskös, tege de Atlantische Oceaan. 't Grens aon Equatoriaal Guinee, Kameroen en Kongo. Hoofstad is Libreville, de twiede stad is Port-Gentil. 't Land weurt doorstruimp door de Ogooué en de Komo.
[bewirk] Administratief indeiling
Gabon is verdeild in nege provincies (hoofstei tösse häökskes):
- Estuaire (Libreville)
- Haut-Ogooué (Franceville)
- Moyen-Ogooué (Lambaréné)
- Ngounié (Mouila)
- Nyanga (Tchibanga)
- Ogooué-Ivindo (Makokou)
- Ogooué-Lolo (Koulamoutou)
- Ogooué-Maritime (Port-Gentil)
- Woleu-Ntem (Oyem)
[bewirk] Demografie
't Groetste deil vaan de Gaboneze is Bantoe; 't gief mier es 40 versjèllende taole en culture. De Fang zien 't groetste volk. Daoneve is dao 'n klein minderheid (ca. 1%) vaan Pygmeeë en woene dao ouch inkel tiendoezende Franse. 50 tot 70% vaan de bevolking is christelek, de res hingk veural natuurgodsdeenste aon.
Gabon heet door zien gering bevolkig neet zoe'n tekorte aon middele wie väöl ander Afrikaanse len. 't Heet de leste jaore evels zjus wie de ander len dao in de regio te make gehad mèt AIDS, woedoor de bevolking de aofgeloupe jaore in umvaank is aofgenómme.
[bewirk] Historie
De oorsprunkeleke of temeenste aajds bekinde inwuners vaan Gabon waore de Pygmeeë. Oongeveer zevehoodnerd jaor geleie vele de Bantoes vaanoet 't naorde 't gebeed binne, en stiechde dao versjèllende rieke. In de zeventiende iew woort de kös gebruuk veur slaovehandel door de Ingelse, Hollenders en Portugeze. Versterkinge of kolonies woorte dao neet gestiech, tot in de negentiende iew Fraankriek interesse in 't gebeed kraog. Mèt twie verdraoge, oet 1839 en 1841, stèlde dit land ziech op es protector vaan 't gebeed. In 1842 stiechde Amerikaonse missionaire 'n missiepos in 't land. E slaovesjip veur nao Amerika woort in 1849 gekaap door de Franse; de vrijgelaote slaove vestegde ziech in Baraka, wat ze umduipde tot Libreville.
In de jaore denao woort de jungle oetgebreid door Franse oontdèkkingsreizegers in kaart gebrach. In 1885 bezètde Frankriek 't gebeed, meh 't zouw tot 1903 dore ietot 't 'n normaol kolonie woort. Vaanaof 1910 waor Gabon deil vaan Frans Equatoriaol Afrika. In 't interbellum wèrkde Albert Schweizer in Lambarene aon e hospitaol veur de inheimse bevolking.
Op 17 augustus 1960 woort Gabon, tegeliek mèt Tsjaad, Centraal Afrika en Kongo (Brazzaville) oonaofhinkelek vaan Fraankriek. Sins deen tied is 't land door mer twie geregeerd: vaan 1961 tot 1967 door Léon M'ba, en vaanaof 1967 door Omar Bongo, dee sinsdeen de mach heet behawwe. In de jaore negeteg leet heer de grip op de sameleving get verslappe en stoont heer oppositie touw. Ierleke verkezinge heet 't evels nog neet gegeve.
| Len in Afrika |
|---|
| Algerieë | Angola | Benin | Boeroendi | Burkina Faso | Centraal Afrika | Comore | Djiboeti | Egypte | Equatoriaal Guinee | Eritrea | Ethiopië | Gabon | Gambia | Ghana | Guinee | Guinee-Bissau | Ivoorkös | Kaapverdië | Kameroen | Kenia | Kongo (Brazzaville) | Kongo (Kinshasa) | Lesotho | Liberia | Libië | Madagaskar | Malawi | Mali | Marokko | Mauretanië | Mauritius | Mozambiek | Namibië | Niger | Nigeria | Oeganda | Roeanda | São Tomé en Príncipe | Seisjelle | Senegal | Sierra Leone | Soedaan | Somalië | Swaziland | Tanzania | Togo | Tsjaad | Tunesië | Westelike Sahara1 | Zambia | Zimbabwe | Zuud-Afrika |
| Aafhenkelike gebejer: Azore | Canarische eilen | Ceuta | Madeira | Mayotte | Melilla | Réunion | Sint-Helena |
| 1. Sins 1979 door Marokko bezat. |
