Pulmun
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
Il-pulmun huwa organu meħtieġ għar-respirazzjoni fil-vertebrati. Xogħolu huwa li jwassal l-ossiġnu mill-arja għal ġod-demm u jeħles lid-demm mill-arja ħażina l-iktar fil-forma ta' dijossidu tal-karbonju (carbon dioxide), li tkun inġemgħet fid-demm. Il-pulmun fih ċelluli speċjalizzati li jiffurmaw qishom boroż żgħar ta' l-arja u li jissejħu alveoli. Il-ħajt ta' dawn il-boroż huwa rqiq ħafna, biex b'hekk l-arja tkun separata mid-demm b'rita rqiqa li ma xxekkilx l-iskambju ta' gassijiet bejn id-demm u l-atmosfera.
It-termini mediċi li jirreferu għall-pulmun ta' spiss jibdew bil-prefiss pnewmo- li ġejja mill-Grieg pneuma li tfisser spirtu jew arja.
Il-bniedem għandu żewġ pulmuni, wieħed fuq ix-xellug u l-ieħor fuq il-lemin tas-sider. Il-pulmun tax-xellug huwa maqsum f'żewġ partijiet filwaqt li dak tal-lemin huwa maqsum fi tlieta. Mill-pulmun joħroġ il-pajp tan-nifs jew il-pajp tar-riħ, it-trakea, li jagħti għall-ħalq u l-imnifsejn. Fil-pulmun, dan il-pajp jinqasam f'ħafna friegħi żgħari msejħa bronki. Madwar il-pulun hemm ukoll rita rqiqa, il-plewra, li tgeżwer il-pulmun u tgħaddi għal fuq il-qafas tas-sider.
Biex wieħed jieħu n-nifs jeħtieġ li juża l-muskoli ta' madwar il-qafas tas-sider. Fost dawn insibu d-diaframma li qiegħda bejn is-sider u ż-żaqq. Il-muskoli ta' bejn il-kustilji, l-interkostali, huma wkoll importanti. Meta dawn il-muskoli jaħdmu, il-qafas tas-sider jikber fil-wisgħa u fil-fond, u b'hekk il-pressa ta' l-arja fil-qafas tas-sider tonqos minħabba it-tkabbir fil-volum tal-kompartiment. Din id-differenza fil-pressa ġġiegħel l-arja biex tidħol tiġri u tneffaħ il-pulmun, li issa jikber tant li jispiċċa jokkupa l-ispazju l-ġdid maħluq fil-qafas tas-sider. Meta imbagħad il-muskoli jintelqu, jiġri l-oppost, jiġifieri l-ispazju fil-qafas tas-sider jiċkien u dan il-moviment jimbotta l-arja 'l barra.
Ir-rata normali ta' nifsijiet hija madwar 20 fil-minuta.
