Jupiter (Planet)
Vun Wikipedia
De Jupiter is de gröttste Planet vun’t Sünnsystem. He bewegt sik twüschen den Mars un den Saturn um de Sünn. Sien Naam is de latienisch Naam van de greeksch Göttervader Zeus. Van de Eer is de Jupiter as de heellst Wannelsteern achter de Venus to sehen. Anners as de Venus, de van de Eer immer nah bi de Sünn to sehen is, is de Jupiter af un an oock de heele Nacht to sehen, ok to Middernacht. Dorum ward de Planet in eenen heelen büld Mythologien mit de höchst Gödders glieksett.
Inholtsverteken |
[Ännern] Daten
- Dörmeter: 142.984 km
- Radius van de Umloopbahn: 778.570.000 km
- Umlooptied um de Sünn: 11,86 Johr
- Mass: 1,8986 × 1027 kg
[Ännern] Upboo
De Jupiter besteiht meest ut Waterstoff mit een beten Helium. Deeper rünner wart de Druck jümmers doller un presst dat Gas tosam, dat denn toeerst flüssig wart. So bie 75% von den Jupiter-Radius in de Deep wart de Druck so groot, dat de Waterstoff fast wart, man nich op een Schlag, avers langsaam ohn dat dat een slanken Övergang geevt. Fasten Waterstoff is von de Aart meis wie een Metall. Ganz in sien Innern, glöövt de Wetenschoplers het he een Kern ut Steein. Allens wat wi an de Bavenflach van den Jupiter sehen kunnen, sund Wulkens. Dat givt rode, baue und bruun Wulken up de Jupiter. De Wulken up Eer sünd dortegen allens ut Waterdamp und witt. De Wulken up Jupiter sünd ut Ammoniak, Water un Sulfaten. In't Jahr 1666 hett Robert Hooke up Jupiter een Grooten Roden Plack beobacht. Över Jorhunnerten hem de Astronomen (Steernkiekers) seten to rätselraden, war de Groote Rode Fleck weern kunn. Viellicht een een Kontinent of een Barg? Eerst in't Johr 1973 is mit Hülp van de Ruumsond Pioneer 10 rutfunden warden, dat de Groote Roote Plack een riesigen Störm is, de grötter as de Eer is.
[Ännern] Maanden
De vullständig Översicht steiht ünner: List von de Jupiter-Maanden
In't Johr 1610 het Galileo Galilei mit sien nee Fernrohr sehen, dat de Jupiter (minigens) veer grote Maande hett, den vandag Galileische Maanden heeten. De Maanden heeten vandag (von binnen na buten) Io, Europa, Ganymed un Kallisto. Disse veer sünd ok de gröttsten von de Jupiter-Maanden, man tosamen heft he noch bannig meer. Hüüt (Stand: November 2005) sünd 63 Maanden bekant von Jupiter.
De Maanden künnt in ünnerscheedliche Gruppen indeelt warrn, wovon de Galileischen Maanden ok een is. Wieter gifft dat noch grötere Maanden, de dich an'n Jupiter umlopt. Dat sünd Metis, Amalthea, Adrastea un Thebe. De annern sünd meist lütte Brocken twüschen 1 bit 80 km, de wohrschienlich von Jupiter infunng'n wörrn.
[Ännern] Ring
As de Saturn so hett ok de Jupiter een Ring-System, man dat is so schwach, dat dat kuum to seihn is. Andüüt hett sik dat all 1974 as de Ruumsond Pioneer 11 vörbiflogen is, abers dat eerste mol fotografeert worn is de Ring 1979 von de Sonde Voyager 1.
De Ring besteiht ut bannig fienen Kram, so fien as de Rook von een Zigarett un dorto ok noch bannig düüster mit een Albedo von 0,05, so as von dat beeten Lich, wat bi den Jupiter von de Sünn noch ankummt 95% von den fienen Stövkrom verschluckt wart. De Wetenschopplers heft lang överleggt, wo de Ring herkummt un wie he entsteiht. Rutfunn heft se dat abers erst dör de Sonde Galileo, de 1989 von de Eer hochschoten worn is: De Partikels stammt af von Maanden, de dör Meteoriten dropen wart. Bi so een Inslag wart Steen lütttrümmert un rutschleudert. As die Maanden abers blos man lütte Gravitatschoon heft, fallt de Partikels nich wedder torüch, man blift in die Sworkraft von den Jupiter hingen und verdeelt sik üm den Planeten.
