Бугарска преродба

Од Википедија, слободна енциклопедија

Во Бугарија за зачетник на идеологиjата на бугарската преродба се смета родениот во Пиринска Македонија калуѓер Паисиj Хилендарски, коj во 1762 напишал првиот бугарски преродбенички текст "Историjа словенобугарска". Според македонските научници, со оглед на неговите можности и постигнати резултати неговиот придонес бил повеќе од скромен - познати се повеќе од 60 ракописни преписи пред таа да биде штампирана во 1844 со името "Царственик". Според бугарските научници неговиот придонес во бугарската преродба е огромен, бидејќи оваа книга ја претставува преродбеничката бугарска национална програма и имала влијание апсолутно врз секој бугарски национален деец. Во неговата историjа читаме:

Бидете внимателни вие, што читате и слушате, родe бугарски, кои сакате и имате во срцето своjот род и своjата бугарска татковина и имате желба да знаете тоа што се знае за своjот бугарски род и вашите татковци, дедовци, прадедовци и цареви, патриарси и светци како се наjпрво живели и делували. За вас е неопходно и вредно да знаете што е познато за делата на вашите татковци како што знаат сите други племиња и народи своjот род и jазик, имат историjа и секоj писмен од тех знае, раскажува и е горд со своjот род и jазик.

Друг напор прави рускиот автор Јуриј Венелин, кој во 1829 година објавува книга преку која бугарските Словени ги прогласува за одделен словенски етникум - Бугари. Напорите на Венелин наишле на големо одобрување кај бугарските еминентни преродбенски кругови, кои сакале да бидат признаени на Балканот како одделен етникум. Исто така во Русија тие напори биле подржувани од рускиот империализам, коj имал намера да создаде голема словенска православна држава со името Бугарија под нејзина контрола, преку која би излегла на Егејското Море и Босфор. Тие интереси неретко биле штетни за самите Бугари, за кои Русија се гледала како еден нов поробувач (како што вели бугарскиот апостол на слободата Васил Левски во своите писма) и некои од големите бугарски успеси како афирмациjата на Бугарската Егзархиjа се устварени во борба против руските интереси, кои подржале идеjата за една сеопшта православна Цариградска патриаршиjа.

Подоцна, по заедничка децениска борба на бугарските и македонските елити и народи, е создадена бугарската црква - Бугарската Егзархиjа (1870), а по Априлското востание од 1876 и Руско-Турската воjна од 1877/8 и државата Кнежеството Бугарија (1878).