Димитар Пандев
Од Википедија, слободна енциклопедија
На оваа статија ѝ е потребно правилно форматирање, категоризирање, граматика, интервики и слично. Може да помогнете со тоа што ќе ја уредите и трансформирате во стандардна вики-статија.
Димитар Пандев е филолог и литературен критичар. Роден е на 7 мај 1958 година во Охрид. Завршил Филолошки факултет во Скопје. Магистрирал на тема „Тиквешкиот зборник - лингвистичка анализа“, а докторирал на темата „Лесновскиот паренезис од 1353 - лингвистичка анализа“. Работи како професор на Филолошкиот факултет во Скопје. Член на ДПМ од 1987 година.
Содржина |
[уреди] Литературно творештво
- Согледби (есеи и критики, 1981)
- Карписко евангелие (монографија, 1995, коавторство)
- Македонски јазик за средно образование (учебник, 1997)
[уреди] Табела 1. Преглед на најзначајните дела
- година жанр име на делото
- 1981 есеи Согледби
- 1995 монографија Карписко евангелие
- 1996 роман Средновековни романи и раскази
- 1997 учебник Македонски јазик за средно образование
- 1999 анализа Тиквешки зборник
[уреди] Критики
- Прличев како филолог (Литературен збор стр. 39-45, 1992)
- Македонскиот јазик од Илинден (1903) до АСНОМ (1944). итн
[уреди] Кодификација на македонскиот јазик наспроти кодификацијата на јазици во XIX век и втората половина на XX век
[уреди] МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК ОД ИЛИНДЕН (1903) ДО АСНОМ (1944)
Во ова предавање го разгледуваме македонскиот јазик од два аспекта: • од аспект на општата историја, при што предвид ги имаме општите текови на историскиот развој на народите во светот во периодот што е предмет на наш интерес (од 1903 до 1944)и • од аспект на одделната историја т.е на историјата на одделните народи, при што предвид ја имаме македонската национална историја. Всушност, одделните истории (историите на оддел- ните народи) се во нераскинлива зависност со општата историја (историјата на светот), а историјата на светот не може да се замисли без влогот на одделните народи во светската историја. Поврзаноста меѓу општата и одделните истории (во нашиов пример, историјата на македонскиот народ) отвора (најмалку) три димензии на разгледување на дадената тема: • военоисториска; • геополитичка; • геолингвистичка, како вовед во една историскосоциолингвистичка димензија која ја отвора темата за поврзаноста на кодификацијата на јазикот (во нашиов пример: македонскиот јазик) со држав- носта на народот (во нашиов пример: македонскиот народ). Притоа, имаме предвид дека временскиот контекст на државноста (на македонската државност) и на кодифи- кацијата (на македонскиот јазик) временски е определена (и сместена) во првата половина на XX век. Од аспект на општата историја заклучуваме: мал е или поточно речено не е голем бројот на јазиците кодифи- цирани во првата половина на XX век. Подетаљно кажано: мал е бројот на народите што се поставиле во ситуација во која било форма да го разгледуваат прашањето за кодифи- кацијата, па и да ги исполнат и да ги остварат неопходните критериуми за кодификација (па и меѓу нив, уште е помал бројот на народите што го решиле тоа самостојно). При споредба на македонската јазична ситуација со податоци преземени и обработени од поновата (социо)лин-гвистичка литература која опфаќа прашања поврзани со кодификацијата на јазиците во светот (пред се, Калве, Меч-ковска), па и на (релативно) постарата, ако се има предвид дека се работи за релативно понова тема, или поточно, по- нов пристап при спецификацијата на јазиците во светот (Никољски) во првата половина на XX век се издвојуваат следните ситуации на кодификација на јазици во светот: • (македонската); • норвешката; • турската; • дел од јазиците во поранешниот СССР; • (македонската); • корејската. Споредена со овие ситуации, македонската има извесни сличности (паралели) со турската. Всушност, ако се споредат македонската и турската ситуација можат да се препознаат определени сличности кои бездруго се надовр- зуваат на податокот дека двата јазика во различна мера се употребувале во рамките на една иста империја, разбир- ливо со сосема различен (дијаметрално поставен) статус, но и на еден друг, исто така важен и значаен податок, дека сејазици со богата традиција. Имено, ако ја проследиме турската јазична ситуаци- ја, покрај податокот дека бил престижен во Отоманската империја и дека бил јазик со богата традиција, издвојуваме дека таа се одликува со случаи на диглосија (јазик на рели-гијата, народен јазик), пошироко и со функционална поли- глосија (во определени периоди од развојот). Исто така, како паралела меѓу македонската и тур-ската ситуација можат да се наведат соодветни процеси карактеристични за одделни фази од историјата на турски- от литературен јазик и на македонскиот литературен јазик, а тоа е историската оптовареност поради непрочистување или неосовременување на јазикот, при што го следиме односот современ народен јазик - современ литературен јазик. Оваа ситуација за историјата на македонскиот лите-ратурен јазик е карактеристична речиси за целиот XIX век и повторно се актуализира во периодот од 1945-50 година. Во поширока мера, одделни ситуации меѓу јужносло-венските јазици имаат соодветни паралели со норвешката ситуација по однос на уредувањето на јазикот, односно на вариететите на јазикот. Имено, на норвешката ситуација наликуваат одделни јазични ситуации кои се одраз на един- ството на јужнословенските земји под Турција, па и под Австроунгарија, ситуации чија разврска била кодифици- рање одделни јазици во различни периоди, меѓу кои и маке- донската во периодот што е предмет на наш интерес. Македонската ситуација нема паралели со ситуации-те на јазиците од поранешниот Советски Сојуз (пред се, ги имаме предвид јазиците од алтајската група, чие јазично прашање е решавано диригирано во наведениот период), ниту пак со (северно)корејската, која одела во пакет со решенијата во советските републики. Наспроти паралелите со јазиците кодифицирани во првата половина на XX, во пошироки размери пред нас се поставува паралелата со другите јазици кодифицирани пред и по овој период.
[уреди] Кодификација на македонскиот јазик наспроти кодификацијата на јазиците во XIX век
Кодификацијата на јазиците на XIX век е поврзана со стекнувањето и официјализирањето на државноста на народите. Тука се следи идеална ситуација: совпаѓање на името на државата и името на јазикот. Имено, името на јазикот одговара на името на државата (односно на името на територијата, на народот, на нацијата). Во тој контекст, одбележуваме: Заложбите за македонската државност во различни форми (сепаратистички, автономни, конфедеративни, или пак во смисла на отстапки од целосно ропство) се тесно поврзани со македонскиот јазик од повеќе аспекти на подолг временски период пред и за време на кодификацијата. Да ги издвоиме пројавите претставувани преку видни дејци што се застапувале за македонскиот јазик, меѓу другото и со сопствен придонес, од повеќе аспекти, на пример од 1. образовен аспект: Димитрија Миладинов и други; 2. военоисториски аспект: Ѓорѓија Пулевски и други; 3. дипломатски аспект: Темко Попов и други; 4. политички аспект: Димитар Влахов, Димитрија Чуповски и други; 5. историсконаучен аспект: Крсте Петков Мисирков и други, итн... Притоа, на поширок план ги имаме предвид и Македонците кои активно се вклучувале во воените, дипломатските и политичките активности на други земји, како и во општите меѓународни движења (работничкото, социјалистичкото), понекогаш во името на поголемите идеи или во името на очекувањата, па и на штета на остварување на македонската државност и на употребата на македонскиот јазик. Впрочем, мал е бројот на видните македонски дејци што физички и умствено го поминуваат прагот на XX век. Некои од оние што, сепак, го преминуваат прагот на XX век, не се активни, не создаваат, некои, пак, работат само на заокружување на своето дело (Шапкарев). Истовремено, целата историја на процесот на македонската државност е исполнета со туѓи имиња, врие од претставници од Бугарија, Србија, Грција, Русија, Ав-строунгарија, Англија, Франција итн. кои се активно вклучени во определувањето на статусот на Македонија во насока на оспорување на македонскиот народ. Тој процес е оптоварен и со вклучување на луѓе по потекло од Македонија во засилувањето и на зацврстувањето на државноста на соседните народи, особено, луѓе кои го прифатиле и биле задоволни од личниот статус како можен и конечен, а новото робство го дефинирале како ослободување од предходното. Да направиме мала дигресија: Во годината 1903 и особено во годините од 1941 до 1944 тоа не е случај. Сите решенија/одлуки се чисто маке- донски и донесени од Македонци. (Имено, по однос на 1903 затаила однапред понудената помош од соседството, Бугарија, а во ослободи- телните операции во 1943 и 1944 не учествувале сојузнички војски...).
македонската јазична ситуација од чинот на кодификацијата до денес и го одразува развојот на македонскиот литературен јазик.
[уреди] Награди
Добитник е на наградите: „Млад борец“ и „Гоце Делчев“.
