Beneviento

Da Wikipedia.

Beneviento è nu comune ca fa 61.486 'e abitante d''a pruvincia 'e Beneviento.

'A cità 'e Beneviento è situata nfra duje sciumme ('o Sabato ed 'o Calore) ed è prutetta 'a na curona 'e muntagne 'e ll'Appennino campano - ntra ca 'o monte Taburno ca, nzieme ê ate cimme, disegna 'a "Dormiente d''o Sannio", nu monumento muntuoso naturale ca pare affiurà na femmena ca duorme.

'A funnazione suja vene fatta arresagliere a Diomede, arroie omerico ca acciso 'o cegnale 'e Caledonia (ca ancora ogge campea ncopp''a mpresa d''a cità).

[càgna] Crimma

'O crimma 'e Beneviento è 'e tipo appennenico, cu tiempo medio annua attuorno ê 10-15 C°. 'O tiempo d''o mese cchiù friddo (Jennaro) è nfra 0-5 C°. 'O tiempo medio d''o mese cchiù cavero (Luglio) è 'e 17-22 C°. 'E chiopette appassano 'e 1000 mm l'anno e se manifestano specialmente dint'ê staggiune autunnale e viernale. 'E chioppette nevoze songo spisse 'into vierno. Spisso pure è 'a neglia, specialmente 'int'ô semmestre friddo, e 'e nnotte agghiacciate.

[càgna] Storia

[càgna] Ebbroca pre-rummana e rummana

'E testimonianze culturale cchiù viecchie asistente 'int'ô territorio 'e Beneviento e d''a pruvincia suja arresagliono ô paleoliteco. 'E ritruovamente archeologgece 'e palefecate 'int'ô territorio 'e Castelvenere e nummerose reperte ritruovate a n'àta pàrte testimoniano 'a presenza 'e ll'ommo preistoreco 'int'â chesta pruvincia. Ma 'a storia 'e Beneviento se attacca sustanzialmente a chella d''e Sannite.

'E Sannite, nfra 'e primme popule autoctone a chiammarse "Taliane", erano na cunfederazione 'e ggente, descennente 'n granne parte d''e Sabelle e perze ncopp' 'e nu territorio granne attesato nfra 'o Tirreno e ll'Adriatico. A seconna d''a despuosizione giugrafeca, 'e Sannite assumettero varie nomme, ma mantenettero 'o riferimiento â gens lloro.

'E tterre lloro erano nzerrate a nord d''e munte d''a Maiella 'inte ll’auto Abruzzo ô cunfine cu 'e Umbre, 'e Picene (a nord-est) e cu 'e Sabine (nord-ovest), ô sud ed ad est d''o Tavuliere d''e Puglie e d''e custe adriatiche e ad ovest nfin' ô Tirreno, d''e tterre d''e Volsce, d''e Aurunce, d''e Sidicine e d''e Latine.

Beneviento surge 'int'â pparte meriddiunale d''o Sannio, 'int'ô territorio nzerrato d''e vvallate d''e sciumme Ofanto, Calore e Sabato, accupata a ll'ebbroca d''e Sannite irpine. Irpino vene 'a ll'osco hirpus ("lùpo"), anemale riverato d''a arrammazione irpina a testimonianza d''a crudetà lloro. Tuttavia, 'a vicinanza cu 'a Magna Grecia nfruenzette 'a suggetà sannita, attravierzo 'o sviluppo 'e na cultura artisteca nnipennente.

'A cità prencepale era Malies o Maloenton, 'a ca etimologgia significa prubbabelmente terra 'e 'mmorre o terra 'e 'ngiarmo pe' 'a pusizione felice. 'E rummane latinizzarono 'o nomme 'into Maleventum.

'O Sannio fuje triatro 'e ben treje uerre d''e Rummane. 'A Primma Uerra Sanniteca (354 a.C. – 330 a.C. circa) stabbelette 'a sottomissione definitiva d''o Lazio ô putere rummano, ma nun d''a zona sanniteca.

'A Seconna Uerra Sanniteca (327 a.C. – 304 a.C. circa) custituette 'a primma vera tuzzata nfra 'a putenza nascente e 'e Sannite, ca s'arresolvette a favore 'e chiste urdeme. 'E rummane tentarono 'e movere uerra 'a Capua a Beneviento, ma na marcagegna furba furba sannita n'ascette a fermà addu Caudium 'e surdate rummane.

Una vota 'int' trappula, 'e surdate rummane fujeno furzate a passà sotto 'e Fuorche Caudine, nu arco fatto d''e lanze nemmiche 'int' mannera tale 'a furzà ogne surdato a chiejà 'a rine pe poté passà. Durante 'o passo, 'e rummane fujeno furzate a patì ogne tipo 'e 'ntraggio, pure fiseco e, nfine, a lascià 'int' ostaggio tutt' 'a cavalleria lloro.

Ll'epesoddio è allicurdato pure 'a Niccolò Machiavelli ne 'e Discorse ncopp'â primma deca 'e Tito Livio:

"Era, comme llà ncoppa si è ditto, 'o Cunsulo e 'o esercito rummano asseggiato d''e Sannite: 'e quale avenno posto ê Rummane cundizione gnuminiosissime (comme era volerle mettere sotto 'o jugo, e sarmate rimannarle a Romma), e pe chisto stanno 'e Cunsule comme maravigliate, e tutto 'o esercito scunfertato."

'E sannite, subbeto doppo 'a vittoria, nzurfano 'e ate ppopulazione taliche d''o Centro e d''o Sud Italia (Etrusche 'n primis) contro 'e Rummane, danno vita â Terza Uerra Sanniteca (298 a.C. - 290 a.C. mmerzo). Stavota però fujeno 'e Rummane ad averla abbenta, scunfiggenno uno ad uno tutte 'e alleate d''e Sannite e furzanno nzin' chiste a nu trattato 'e pace attuorno ô 290 a.C..