Andries Potgieter

Van Wikipedia

Andries Hendrik Potgieter (19 december 1792 - 16 december 1852) was een leider van de Voortrekkers. Hij was het eerste staatshoofd van Potchefstroom van 1840 tot 1845 en ook leider van Zoutpansberg van 1845 tot 1852.

[bewerk] Biografie

Potgieter is geboren in het district Tarkastad in de Kaapkolonie en was het tweede kind van Hermanus Potgieter en Petronella Margaretha. In zijn vroege leven groeide hij op tot welvarende schapenboer en vocht in de vierde en vijfde Grensoorlog in Zuid-Afrika. Net als veel andere boeren van Nederlandse, Franse en Duitse afkomst besloot hij in de jaren '30 van de 19e eeuw de Kaapkolonie te verlaten, weg van de Britse overheersing. Na de Zesde Grensoorlog vertrok hij als leider van een grote groep Voortrekkers in 1835 richting de binnenlanden van Zuid-Afrika. Andere groepen onder leiding van Louis Trichardt en Johannes van Rensbeek waren hem al voorgegaan. De spirituele leider van de Voortrekkers, Sarel Arnoldus Cilliers, voegde zich later nog bij het gezelschap van Potgieter.

Potgieter en zijn Trek zijn naar wat nu de provincie Vrijstaat is getrokken en hebben daar een verdrag gesloten met Moroka, stamhoofd van de Baralong. In het verdrag stond dat Potgieter de Baralong zou beschermen tegen de Matabelerovers in ruil voor landbouwgrond. Het besproken land was het gebied tussen de Vetrivier en de Vaal.

De leider van de Matabele, Mzilikazi, voelde zich bedreigd door de instroom van blanke kolonisten in wat hij als zijn land zag. Dit leidde ertoe dat hij de lager van Potgieter aanviel in oktober 1836 bij de Vegkop, dichtbij het huidige Heilbron. De aanval werd afgeslagen, maar de Matabele stalen veel ossen van de trekkers, die cruciaal waren voor het vervoer van hun huifkarren. De groepen van Piet Retief en Gerrit Maritz kwamen Potgieter echter te hulp, en ook Moroka leverde enkele ossen. De drie groepen tezamen besloten om een Voortrekkerregering op te richten en richting Natal te trekken. Potgieter was het hier niet mee eens en besloot in 1838 te blijven waar hij was.

Nadat Piet Retief en zijn mannen waren vermoord door Dingaan en zijn Zoeloekrijgers en daarna vele andere Voortrekkers ook door de Zoeloes werden aangevallen gingen Potgieter en een andere Voortrekkerleider, Piet Uys, hen helpen. Door Gerrit Maritz, die nu leider was in Natal, werd besloten om de nieuwe legermacht gezamenlijk door Potgieter en Uys te laten leiden. Dit om verdere ruzies en opsplitsingen van voortrekkergroepen te voorkomen. Toch ontstond er een machtstrijd tussen de twee legerleiders. Dit verdeelde leger werd een hinderlaag gelokt, die uitmondde in de slag van Italeni. Bij dit gevecht werden Uys, zijn zoon en enkele andere Trekkers gedood. De rest van de blanken vluchtten weg. Potgieter werd hierom bekritiseerd en zijn commando werd het "vluchtcommando" genoemd. Hij werd er ook ten onrechte van beschuldigd dat hij Uys opzettelijk de hinderlaag in had gestuurd, en daarmee schuldig was aan diens dood. Niet lang hierna vertrok hij voorgoed uit Natal en vestigde hij zich in Transvaal.

In de Transvaal stichtte hij de stad Potchefstroom, die hij naar zichzelf vernoemde, en was ook een korte tijd president van de republiek Potchefstroom. Potgieter stichtte ook Ohrigstad (oorspronkelijk Andries-Ohrigstad genaamd, vernoemd naar zichzelf en George Ohrig), maar die stad moest niet lang daarna verlaten worden vanwege een uitbraak van malaria. Hierna trok hij naar het Zoutpansberggebied en stichtte daar Schoemasdal.

Na de annexatie van Republiek Natalia door de Britten in 1842, trok een groot aantal trekkers naar het noorden richting de Transvaal. Daar botste de nieuwkomers, onder leiding van Andries Pretorius met de trekkers die zich daar al hadden gevestigd. Oorlog kon echter worden voorkomen en in 1848 werd een vredesverdrag opgesteld. Andries Hendrik Potgieter stierf op 16 december 1952 in Schoemasdal.