Bürgerliches Gesetzbuch
Van Wikipedia
Het Bürgerliches Gesetzbuch (BGB) is het belangrijkste Duitse wetboek op het gebied van het privaatrecht. Het BGB werd op 18 augustus 1896 uitgevaardigd, op 24 augustus van dat jaar gepubliceerd om op 1 januari 1900 in werking te treden. Samen met alle sindsdien gedane aanpassingen werd het BGB op 2 januari 2002 opnieuw gepubliceerd (BGBl. I S. 42, ber. S. 2909 en 2003 S. 738). Sindsdien zijn er nog enige aanpassingen geweest, de laatste op 1 januari 2005 (BGBl. I 2004, S. 3396).
Het BGB is ingedeeld in vijf boeken:
- Allgemeiner Teil (algemeen deel)
- Schuldrecht (verbintenissenrecht)
- Sachenrecht (goederenrecht)
- Familienrecht (familierecht)
- Erbrecht (erfrecht)
Het BGB is om zijn doordachte structuur bekend en heeft als voorbeeld gefunctioneerd voor burgerlijke wetboeken van verschillende landen. Zo nam Japan aan het einde van de 19e eeuw een ontwerp van het BGB nagenoeg onveranderd over. Het Zwitserse Zivilgesetzbuch dateert uit 1907 en is geïnspireerd op het Duitse BGB, maar wordt gezien als moderner en duidelijker.
Vermeldenswaard is vooral de gelaagde structuur, die in het Duits bekend staat als Klammertechnik: het algemene deel bevat de basisregels en -begrippen die ook voor alle verdere boeken gelden.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
Voor de inwerkingtreding van het BGB golden in het in 1871 opgerichte Duitse Rijk onder andere het gemene recht, algemeen landrecht (ALR), de Code civil van Napoleon, Badens recht en het Saksisch BGB.
Aan het streven naar codificatie ging de codificatiestrijd van 1814 tussen Anton Friedrich Justus Thibaut en Friedrich Carl von Savigny vooraf.
De liberaal Thibaut was van mening dat een enkele, eenduidige codificatie van het privaatrecht het economische verkeer zou vereenvoudigen en tot nationale eenheid zou bijdragen. De conservatief Savigny vond dat de rechtswetenschap nog niet rijp was voor een codificatie. In eerste instantie had de opvatting van Savigny de overhand, mede door de overtuigingskracht van zijn befaamde boek Vom Beruf unserer Zeit für Gesetzgebung und Rechtswissenschaft.
In de loop van de tijd verschoof de heersende opinie naar het standpunt van Thibaut. De oprichting van het Duitse rijk was de belangrijkste stimulans. In 1873 besloten de Rijksdag en de Bundesrat op voorstel van de volksvertegenwoordigers Miquel en Lasker tot het ontwikkelen van een burgerlijk wetboek. De eerste commissie werd in 1874 ingesteld en leverde in 1888 een eerste ontwerp op. Dit voorstel was sterk gebaseerd op het Romeinse recht en op de leer van Savigny en werd daarom gezien als a-sociaal, archaïsch en moeilijk begrijpbaar gezien. Volgens velen was de hand erin van de Leipzigse hoogleraar Romeins recht Bernard Windscheid te overheersend. In 1890 werd een tweede commissie ingesteld die in 1895 het tweede ontwerp opleverde. Met kleine wijzigingen werd dit voorstel aangenomen.
[bewerk] Invoering
Bij de invoering trad ook het Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuche (EGBGB) in werking, dat overgangsregels bevat voor het tot die tijd in Duitsland geldende recht en voor het internationaal privaatrecht. Sindsdien worden bij veranderingen van het BGB de nodige overgangsregels (bijv. wegens het Eenwordingsverdrag met de DDR in het EGBGB verwerkt.
[bewerk] Ontwikkeling
In de eerste 50 jaar van zijn bestaan werd het BGB nauwelijks veranderd. Dat kwam onder andere door de algemene regels, zoals art. 242, dat een ontwikkeling van het recht via de rechtspraak (jurisprudentie) mogelijk maakten.
Uitzonderingen waren de pogingen van de nazi's om het BGB aan te passen aan hun eigen doeleinden, bijvoorbeeld met de Huwelijkswet (Ehegesetz).
Vanaf 1946 werden hervormingen op het gebied van het familierecht gedaan. Eerst werd door de bezettingsmogendheden het Ehegesetz uitgefaseerd. Vanaf 1953 werd stap voor stap de gelijke behandeling van mannen en vrouwen verwezenlijkt (zie ook artikel 3 lid 2 van het Grundgesetz). In de jaren '60 werd het scheidingsrecht gemoderniseerd.
In de jaren daarna werden talrijke wetten voor consumentenbescherming (zoals een colportagewet (Haustürwiderrufsgesetz) en de algemene-voorwaardenwet (Gesetz zur Regelung des Rechts der Allgemeinen Geschäftsbedingungen, "AGB-Gesetz")) buiten het BGB in het leven geroepen, waardoor de overzichtelijkheid verloren ging.
De laatste grote aanpassing gebeurde bij de modernisering van het verbintenissenrecht op 2 januari 2002 (BGBl. I S. 42), waarbij onder andere richtlijnen van de Europese Unie op het gebied van consumentenbescherming werden omgezet. Bij deze gelegenheid werden veel losse wetten weer naar het BGB overgebracht.
[bewerk] DDR
Het BGB werd in de DDR bij het besluit van de Volkskammer van 16 september 1975 vervangen door het Zivilgesetzbuch. Dit ZGB is op 3 oktober 1990 weer buiten werking getreden.
[bewerk] Rechtsvergelijkend
Vergelijkbare codificaties in andere landen zijn:
- België: Burgerlijk Wetboek
- Frankrijk: Code civil
- Italië: Codice civile
- Nederland: Burgerlijk Wetboek
- Oostenrijk: ABGB
- Zwitserland: Zivilgesetzbuch
