Diptiek
Van Wikipedia
Een diptiek (tweeluik) van het Grieks diptychos: "dubbelgevouwen"), is een schilderij, meestal op houten panelen geschilderd, dat in twee panelen is verdeeld. De twee panelen zijn van dezelfde vorm en omvang. De beide luikjes scharnieren in het midden en kunnen als een boek functioneren. Aan de binnenkant krijg je twee afzonderlijke beelden, de buitenkant is dikwijls gemarmerd of beschilderd als een waardevolle steensoort.
- in de Oudheid is het een tweedelig, opvouwbaar schrijftafeltje van hout, ivoor of edelmetaal; aan de binnenkant bevatte het een beschrijfbare waslaag, aan de buitenkant was het versierd met reliëfs
- in de Middeleeuwen is het een tweevleugelig door scharnieren verbonden beschilderd houten geheel zonder vast middenpaneel (met middenpaneel is het een triptiek). In tegenstelling tot altaarstukken was het kleinschaliger en stond bij geestelijken en gegoede burgers thuis op een lessenaar, hing aan de wand in een studeervertrek of kon door het handig formaat mee op reis genomen worden. Na de dood van de opdrachtgever kwam het diptiek veelal terecht in een kapel boven diens graf.
- in de 20ste eeuw is het soms een dubbelwerk met zeefdruktechniek, b.v. de "Marilyn-diptiek", 1962 van Andy Warhol.
[bewerk] Diptiek en de Vlaamse Primitieven
Het diptiek kende in de tijd van de Vlaamse Primitieven een ongekende bloei. Deze werken zijn het product van een samenleving waarin vroomheid, verinnerlijking en persoonlijke devotie en prestige een voorname plaats innamen. De diptieken tonen veelal het portret van de vorstelijke schenker in oogcontact met de Madonna op het andere luik. Kenmerkend is de verstilde schoonheid ervan en de uitstalling van ongekende weelde zoals kostbare stoffen, schitterende siervoorwerpen en zeldzame edelstenen.
Het diptiek markeert het onstaan van de techniek van het virtuoos schilderen met olieverf, die in tegenstelling tot tempera meer mogelijkheden bood tot precieze stofuitdrukking. In dit alles blonk de school der Vlaamse Primitieven sterk uit.
Bekende diptieken zijn ondermeer "de Zondeval" van Hugo van der Goes, de "Madonna met twee engelen" en "Christus neemt afscheid van zijn moeder" van Gerard David, "Maria in gebed" en "Christus als Verlosser" van Quinten Metsys.
[bewerk] Bibliografie
- Heinrich Lützeler, Verklarend kunstwoordenboek, met 240 illustraties, Uitg. Gaade Amerongen, 1981.
- Barbara Kappelmayr, Geïllustreerd handboek van de kunst, De Hoeve, 1995.
