Englandspiel
Van Wikipedia
Het Englandspiel is een Duitse operatie, aangeduid door de Abwehr (Duitse Contra-spionagedienst) met Operatie Noordpool, om een geallieerd zendernetwerk te gebruiken om valse informatie te sturen naar het Verenigd Koninkrijk.
Het Englandspiel vond plaats tussen de Special Operations Executive (SOE) in het Verenigd Koninkrijk enerzijds en Duitsland met de Abwehr anderzijds. Gezien de ernst van de zaak en de grote hoeveelheid mensen die hierbij het leven liet mag de naam op zijn minst ironisch worden genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Begin van het Englandspiel
Al vroeg na de Nederlandse capitulatie probeerden verzetsgroepen in Nederland informatie te verzamelen. Het bleek echter uiterst moeilijk die informatie door te spelen naar Engeland. Vanuit Engeland werden om die reden agenten gedropt op Nederlands bezet grondgebied; zij werden gestuurd door de Centrale Inlichtingendienst onder leiding van François van 't Sant in samenwerking met MI-6 en de SOE.
Het Englandspiel begon toen Huub Lauwers, een Nederlands journalist en opgeleid als geheimagent, op 7 november 1941 samen met Thijs Taconis vanuit het Verenigd Koninkrijk in Nederland werd geparachuteerd met als opdracht een radioverbinding met het hoofdkwartier in Londen te onderhouden. Op 3 januari 1942 zond hij zijn eerste codebericht naar het Verenigd Koninkrijk.
Op 6 maart werd hij 's avonds omstreeks half acht vlakbij zijn zendadres in Den Haag gearresteerd door majoor Hermann Giskes van de Abwehr, die samenwerkte met Sicherheitsdienst-commandant Joseph Schreieder. Lauwers werd opgesloten in de gevangenis van Scheveningen. In eerste instantie weigerde hij medewerking aan de Duitsers te verlenen, maar hij werd door Giskes overgehaald om zo het leven van Thijs Taconis te sparen. Een andere reden voor Lauwers om mee te doen, was dat hij zo hoopte de SOE op de hoogte te kunnen brengen van het feit dat hij was gearresteerd.
Voor de Duitsers was dit een uitgelezen kans om meer geheim agenten in handen te krijgen en de Engelsen misleidende inlichtingen te verstrekken.
Tijdens zijn opleiding was hem door SOE geleerd in zijn morse-telegrammen een opzettelijke fout aan te brengen - de zogeheten security check - en die fout weg te laten zodra hij was gearresteerd. Bij de Abwehr wist men via de eerder gearresteerde marconist Willem van der Reyden al van het bestaan van security checks maar de individuele security check van elke agent kende men niet.
Lauwers maakte de Duitsers wijs dat de zijne bestond uit het zenden van stip in plaats van stop. In werkelijkheid was hem door de SOE geleerd elke zestiende letter verkeerd te zenden. In opdracht van Giskes verzond hij op 8 maart een bericht naar Londen. Hoewel hij hierin zijn pseudo-security check gebruikte (stip in plaats van stop) en zijn echte security check wegliet scheen Londen toch aan te nemen dat hij nog op vrije voeten was.
Dit was het begin van het Englandspiel. Lauwers deed zijn uiterste best om de Britten te laten weten dat hij gevangen was genomen. Zo begon hij op 28 maart zijn telegram met de letters 'CHT' en eindigde hij met 'CAU' wat samen 'CAUGHT' (gevangen) vormt. Half mei zond hij zelfs drie keer in één bericht het woord CAUGHT. De Britten viel dit blijkbaar niet op. Ze bleven maar geheime agenten sturen die prompt door de Duitsers werden gearresteerd.
[bewerk] Einde van het Englandspiel
Op 31 augustus 1943 waren twee agenten (Johan Ubbink en Peter Dourlein) erin geslaagd uit de gevangenis van Haaren (het voormalig groot-semenarie) te ontsnappen. In december van dat jaar werden de boodschappen volgens Giskes nietszeggender en matter. Het was hun gelukt om een plaats te bereiken om de Britten te waarschuwen dat het hele Nederlandse marconisten-netwerk in Duitse handen was. De Duitsers lieten echter in niets merken dat hun zeepbel was doorgeprikt. Op 1 april 1944 kwam aan het Englandspiel een einde met een slotmededeling aan de SOE.
[bewerk] Lot van de gevangen agenten
In totaal namen de Duitsers 59 agenten gevangen die voor het merendeel in Haaren werden opgesloten. Hiervan kwamen 54 om in de periode van 6 tot en met 8 september 1944, vrijwel allen door executies in Mauthausen.
Lauwers bleef dit lot bespaard. Dankzij Giskes bleef hij in Haaren achter, toen vrijwel de gehele groep werd doorgestuurd naar concentratiekamp Vught, en vandaar naar Mauthausen. Op 26 april 1945 werd hij in Rathenow bevrijd door de Russen.
[bewerk] Na de oorlog
Na de oorlog werd Lauwers door koningin Wilhelmina onderscheiden. Hij bleef zich afvragen wat er nu eigenlijk was gebeurd. Hadden de Duitsers de Britten beetgenomen, of was het toch andersom? Hadden de Britten doelbewust bijna zestig agenten opgeofferd in een misleidingsoperatie om de Duitsers in de waan te brengen dat de invasie in Nederland zou plaatsvinden? Als dat zo zou zijn, dan waren zijn collega's in ieder geval niet voor niets gestorven, meende Lauwers. Nu steeds meer gegevens van de Engelse geheime dienst over de Tweede Wereldoorlog worden vrijgegeven wordt de laatste optie steeds waarschijnlijker. Dat moge een (schrale) troost zijn voor Lauwers.
