George Willem van Heukelom

Van Wikipedia

George Willem van Heukelom (Tilburg, 29 maart 1870 - Utrecht, 17 februari 1952) was een Nederlands ingenieur en architect.

In 1891 trad Van Heukelom in dienst van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen als aspirant-ingenieur. Constructies zoals bruggen, perronaanpassingen en stationsoverkappingen behoorden tot zijn eerste werkzaamheden. Zijn eerste volledig zelfstandig uitgevoerde opdrachten waren de ijzeren perronoverkappingen van Vlissingen en Utrecht (1893-1895) en het ontwerp voor de lange perronoverkapping van station 's-Hertogenbosch. Eduard Cuypers was de architect van dit laatste station en Van Heukelom was goed bevriend met hem en via hem maakte hij kennis met de ideeën van architect Berlage. Samen met Cuypers richtte Van Heukelom in 1903 in Amsterdam een atelier op voor toegepaste kunst, genaamd 'Het Huis'.

In 1899-1902 was Van Heukelom belast met het ontwerp en de bouw van het nieuwe station van Hengelo en in 1903 begon hij met het ontwerp en de uitvoering van het Nederlandse deel van het station van Baarle-Nassau. De meest opvallende elementen van dit station waren het hoofdgebouw, de douaneloods en de locomotievenloods. Tot 1907 werkte Van Heukelom ook aan station Roosendaal waarvan de voorgevel al door rijksbouwmeester Knuttel was ontworpen.

Na deze periode was Van Heukelom bezig met de aanleg van de lijn Eindhoven-Weert (1909-1913), wat een omvangrijk project was. Het project bestond niet alleen uit de bouw van nieuwe stations in zowel Eindhoven als Weert, maar ook alle tussenliggende stations van Geldrop, Heeze, Maarheeze, Tongelre en Sterksel tesamen met de seinhuizen en wisselwachterswoningen. Van Heukelom rekende zelf tot zijn beste prestaties een aantal van vier naast elkaar gelegen bruggen over de Zuid-Willemsvaart.

De ideeën van Berlage kregen ondertussen zijn invloed op het werk van Van Heukelom. Dit was te zien in de ruimtelijke opbouw van het station van Maastricht (1912-1915). Dit station was het eerste in de 20e eeuw dat niet alleen als kopstation, maar ook als station voor doorgaande treinverkeer was ontworpen. Het is een bakstenen gebouw en het interieur, opgetrokken in metselwerk, heeft accenten in geel-groen geglazuurde baksteen en glas-in-lood ramen die waren ontworpen door de bevriende glaskunstenaar Jan Schouten.

Ondertussen was Van Heukelom in 1913 chef geworden van de Dienst van Weg en Werken van de Staatsspoorwegen. Eind 1918 voerde Van Heukelom, die inmiddels op 8 januari 1917 het eredoctoraat in de Technische Wetenschappen van de Technische Hoogeschool in Delft had gekregen, met de spoorwegdirectie de eerste gesprekken over een nieuw te bouwen administratiekantoor in Utrecht. Spoedig volgde het eerste schetsontwerp voor Van Heukeloms bekendste werk, het Derde Administratiegebouw (bekend als De Inktpot), dat, ondanks de problemen van rantsoenering en distributie van bouwmaterialen als gevolg van de Eerste Wereldoorlog, al na drie jaar, in 1921, gereed kwam. Om het werk te kunnen verwezenlijken, richtte Van Heukelom 'Het Bouwbedrijf' - later 'Spoorwegbouwbedrijf' genaamd - op, dat een eigen baksteenfabriek in het Oost-Brabantse Schijndel en bossen in Zuid-Limburg exploiteerde. Het Administratiegebouw was, met de 21 miljoen bakstenen die uiteindelijk nodig waren, het grootste in baksteen opgetrokken gebouw in Nederland en een van de grootste in Europa. Voor de fundering werden door Van Heukelom kilometers spoorstaaf benut. Voor het gebouw ontwierp hij tevens de inrichting en meubilering. Het Derde Administratiegebouw maakte de architect eveneens in het buitenland beroemd.

Naast zijn werk bij de Nederlandsche Spoorwegen mocht Van Heukelom zich actief houden op het gebied van de restauratie van middeleeuwse kerken en monumentale gebouwen. In 1922 werd hij benoemd tot voorzitter van de commissie voor de restauratie van de Utrechtse Domtoren. Andere restauraties die door Van Heukelom in Utrecht werden uitgevoerd, waren:

• de regentenzaal van het Bartholomeus Gasthuis (1935)
• de Nicolaïkerk (vanaf 1940)
• de toren van de Buurkerk
• de Jacobikerk (vanaf 1940)
• de Janskerk (1947).

Buiten Utrecht voerde Van Heukelom nog andere restauraties uit, waaronder:

• de Martinikerk in Groningen (1936-1948)
• de in de Tweede Wereldoorlog ernstig beschadigde kerktoren van het Oost-Brabantse Sambeek (1947)
• de Grote Kerk in Breda (1948-1952).