Schijndel
Van Wikipedia
|
||||
 |
||||
| Provincie |  Noord-Brabant |
|||
| Hoofdplaats | Schijndel | |||
| Oppervlakte - Land - Water |
41,65 km² 41,54 km² 0,11 km² |
|||
| Inwoners Bevolkingsdichtheid |
22.911 (1 januari 2007) 552 inw./km² |
|||
| Geografische ligging | 51°62' NB 5°44' OL | |||
| Geografische ligging | {{{coordinaten}}} | |||
| Belangrijke verkeersaders | N617 N618 N637 N622 | |||
| Station(s) | {{{station}}} | |||
| Netnummer | 073 | |||
| Postcodes | 5480-5483 | |||
| Officiële website | www.schijndel.nl | |||
| Politiek | ||||
| Burgemeester (lijst) | Henk Opsteegh (PvdA) | |||
| Bestuur | {{{bestuur}}} | |||
| Zetels CDA PvdA SP VVD Algemeen Belang Senioren DORP Lijst Schijndel |
19 4 4 3 2 2 2 1 1 |
|||
Schijndel (
uitspraak (info·uitleg)) (Schijndels dialect: Skééndel) is een groot dorp in de provincie Noord-Brabant, gelegen in de Meierij van 's-Hertogenbosch. Schijndel is de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, waarvan Wijbosch een kerkdorp vormt. In 1299 wordt Schijndel voor het eerst vernoemd als Skinle.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] De naam Schijndel
Schijndel zou haar naam te danken hebben aan een eikenbos, waar men in die tijd schors (skin) ging halen voor het bereiden van run (een materiaal dat gebruikt werd bij het looien van huiden). Andere bronnen spreken van een schijn (spook) en loo (bos): spookbos.
[bewerk] Graafschap Rode
De eerste ontginningen vonden in de vroege middeleeuwen plaats op vruchtbare bosgronden langs de Aa. In de vroegste periode maakte Schijndel deel uit van het mysterieuze graafschap Rode (Sint-Oedenrode). In die periode werden de inwoners van Schijndel dan ook met de naam "Rodenaren" aangeduid en ontving het dorp haar costuimen en landrechten naar Roois recht.
[bewerk] Hertogdom Brabant
Met de verkoop van het graafschap Rode door de graaf van Gelre aan de hertog van Brabant kwam Schijndel in de 13e eeuw bij het hertogdom Brabant als onderdeel van de Meierij van 's-Hertogenbosch en bleef het resorteren onder het kwartier Peelland. Sinds 1309 is Schijndel officieel een gemeente, wanneer Hertog Jan II van Brabant haar parochianen het recht geeft tot het gebruik van gemeentegronden. De omvang van de gemeente Schijndel stond reeds rond 1299 enigszins vast, toen de hertog van Brabant de dorpsgrens noemde bij de stichting van de Koeveringse molen op de plaats waar de limieten van Sint-Oedenrode, Veghel en Schijndel bij elkaar kwamen.
De heerlijkheid Schijndel wordt in de loop der tijd meerdere malen verpand aan vruchtgebruikers. Onder andere aan de familie Van der Leck, die de heerlijkheid Schijndel bezaten van 1398 tot 1454. In 1612 werden de heerlijke rechten door de inwoners van Schijndel afgekocht en werd de plaats een hertogsdorp. Vanaf 16e eeuw gaat het slecht met de Meierij. Schijndel heeft te lijden onder de Gelderse oorlogen. In 1512 wordt het dorp door Gelderse troepen afgebrand. In 1542 plundert en brandschat de Gelderse hoofdman Maarten van Rossum de Meierij. Schijndel blijft dan gespaard. Ook tijdens de Tachtigjarige oorlog had Schijndel, net als omringende plaatsen, te lijden onder oorlogsgeweld. In 1583 werd het dorp door Staatse troepen onder baron van IJsselstein, die van tevoren reeds Veghel en Erp verwoest hadden, totaal platgebrand en verwoest. De troepen verschenen ’s nachts in Schijndel en staken de huizen en het koren op het veld in brand.
[bewerk] Staats Brabant
Sinds 1648 wordt Schijndel onderdeel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Aangezien de Meierij van 's-Hertogenbosch en al haar toebehoren wordt toegewezen aan de Staten. Schijndel had onder de Staats-Brabantse functie als militaire buffer voor het gewest Holland weinig tot geen mogelijkheden om tot economische groei te komen. Het wordt een tijd van weinig vooruitgang. Pas in 1719 krijgt het dorp van de Staten Generaal De Sint-Servatiuskerk wordt ingenomen voor protestantse erediensten. De Schijndelse bevolking gaat daarop in het jaar 1649 te kerke in een Veghelse schuurkerk direct over de landsgrens met Uden, dat destijds niet tot Brabant behoorde, maar tot het vrije Duitse Land van Ravenstein. Die kerk werd tot aan de Franse inval van 1672 gebruikt door de Veghelse parochianen en in eerste instantie ook nog door parochianen uit Sint-Oedenrode en Schijndel. Bij de Franse inval van 1672 heeft Schijndel opnieuw zwaar te lijden. De landerijen en woningen buiten de kom van het dorp worden leeggeroofd en geplunderd.
[bewerk] Franse Tijd en Koninkrijk der Nederlanden
Pas in 1795, wanneer de Fransen binnenvallen, krijgt Schijndel haar vrijheden terug en wordt volwaardig onderdeel van het koninkrijk der Nederlanden.
[bewerk] Economische ontwikkeling
Als er iets typerend is voor de economie van Schijndel is dat de eeuwenoude traditie van hopteelt. Het is deze teelt die Schijndelaren de bijnaam Skèndelse Hopbel gaf.Reeds rond 1400 is er sprake van hopteelt in Schijndel. Deze teelt was zwaar, maar loonde blijkbaar de moeite. Door de eeuwen heen blijft er in Schijndel sprake van hopkuilen en vanaf de achttiende eeuw staat het dorp dan ook bekend om de teelt van hop. Vanaf 1755 werd de hop in grote hopwagen gewogen. Schijndel telde toen ook maar liefst zeven brouwerijen. In de 20e eeuw was de hopteelt in Schijndel compleet verdwenen. In 2004 werd een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de herinvoering van de hopteelt. In 2005 is er een proefveld aangelegd. Een deel van de hop wordt gebruikt door de plaatselijke brouwerij Sint Servattumus. Naast hopteelt kende Schijndel vanaf de 19e eeuw de klompenmakerij als economisch bestaansmiddel. Deze klompenindustrie was mogelijk vanwege de aanwezigheid van de vele populieren, waarvan het hout werd gebruikt. In dezelfde periode begon voorzichtig de eerste industrievestiging in Schijndel. In 1871 begon Antonius Bolsius een blekerij van bijenwas te Schijndel. Dit groeide uit tot de kaarsenfabriek Bolsius die momenteel een begrip is in Europa. Ook de kousenfabriek van Jansen de Wit, geopend in 1915, vormde een van de grootste werkgevers in Schijndel. De vestiging van industrie zorgde er voor, dat Schijndel matig begon te verstedelijken aan het begin van de 20e eeuw. In 1930 was reeds meer dan de helft van de inwoners van Schijndel de landbouw niet meer toegedaan en vormde Schijndel met buur Veghel de meest geindustrialiseerde gemeente in Oost-Brabant. Wederzijdse belangen zorgden voor een goede samenwerking tussen Schijndel en Veghel, waaraan men refereerde met de benaming De twee-eenheid. Schijndel en Veghel delen nog altijd veel industrieele en infrastructurele (A50)belangen en vormen met hun nabijgelegen industrieterreinen een belangrijke kern van werkgelegenheid. (Bron: Aan de torens en koepel kent men Uden, Frans Govers, 2004)
[bewerk] Stedelijke ontwikkeling
Schijndel was vanouds een groot dorp, maar heeft nooit stedelijke omvang of functie bereikt. Deze plaatsen die reeds vóór 1850 meer dan lokale betekenis hadden, worden met de term ‘vlek’ aangeduid. Vlekken vertonen vaak een mengeling van historische ontstaans- en groeifactoren. Meestal dateren deze nederzettingen uit de hoge middeleeuwen en waren het primaire kerkdorpen met een marktfunctie, blijkens de aanwezigheid van een plein.
De Rooise koster Adriaan Brock beschreef Schijndel begin 19e eeuw als volgt:
"Schyndel, een der schoonste en grootste dorpen, niet alleen van Peelland, maar zelfs ook onder die van den anderen Meieryschen kwartieren, ligt twee uuren ten zuidoosten van ’s-Hertogenbosch en een uur gaans noordelijk van St. Odenrode, is in ’t midden zeer digt betimmert met fraaije en treffelyke gebouwen."
Ondanks de grootte van het dorp bleef Schijndel tot aan de Tweede Wereldoorlog een plaats met een zeer dorps karakter. Na de Tweede Wereldoorlog begon het dorp hard te groeien.
[bewerk] Bezienswaardigheden
- Neogotische kerk van Sint-Servatius uit 1839. In de kerk bevindt zich de grafzerk van de oude zeeheld Jan van Amstel
- Brouwerij van Sint-Servattumus. Deze brouwerij, die sinds 1996 geopend is, is vernoemd naar de patroonheilige van Schijndel.
- Molen de Pegstukken. Deze stenen korenmolen uit 1845 is in 1984 gerestaureerd.
- Schaapskooi Wijboschbroek ( Martemanshurk 12 )
[bewerk] Landschappelijke ontwikkeling
Schijndel is gelegen op een dekzandrug tussen de beekdalen van de Aa en Dommel. Rond de dekzandrug lagen drassige broekgronden, waarvan de hogere gedeelten (Donken) gebruikt werden voor bewoning, zoals Smaldonk en Liekendonk. Door de kleinschalige verkaveling, het patroon van zandpaden en kleine bosjes ontstond het typisch Meierijs landschap. Grotere akkerbouwcomplexen ontstonden en werden in de loop der tijd 'opgehoogde' akkers, die hedentendage terug te zien zijn als bolakkers bij Venushoek en Borne. Op de deels sterk lemige gronden in de gemeente Schijndel werden vanaf 1750, vanwege het voorpootrecht, veel populieren aangeplant. Tussen 1760 en 1780 vond de grootste toename van houtteelt plaats in de gemeenten Schijndel-Sint-Oedenrode-Udenhout en Veghel. Met de aanplant van populieren, het patroon van zandpaden en vochtige broekgronden ontstond op deze wijze het zo kenmerkende Meierijse "Peppellandschap". Dit landschap was in feite puur economisch, aangezien de populierenteelt grotendeels in dienst stond van de klompenindustrie. Kerngebied van deze klompenmakerij, en dus ook van de populierenteelt, werd met name gevormd door de gemeenten Sint-Oedenrode, Schijndel, Veghel, Liempde, Best en Boxtel. Met name rond het dorp Wijbosch ontstonden productiebossen. Het voorpootrecht bestaat nog steeds in Wijbosch. Door te intensieve beweiding en de werking van de wind werden in het zuidoostelijk deel van Schijndel, op de grens met de gemeente Veghel stuifduinen gevormd (Vlagheide). Het herstructureren van de Vlagheide is momenteel een intergemeentelijk plan. Onder de titel Masterplan Vlagheide wordt in samenwerking met Sint-Oedenrode en Veghel gekeken naar een nieuwe inrichting van de Vlagheide. Doel is om het landschap bij de voormalige vuilstort De Vlagheide te versterken en een nieuwe impuls te geven met natuurontwikkeling, ecologie en toerisme.
[bewerk] Geboren in Schijndel
- Twan Burg, Nederlands schaker
- Gérard Buzen, Belgisch minister
- André Gevers, wielrenner
- Jack de Gier, oud-voetballer
- Ronald Mutsaars, wielrenner
- Theodorus van Oorschot, kunstschilder
- Marco Verkuijlen, DJ, producer
- Wiljan Vloet, voetbaltrainer
[bewerk] Externe links
|
|
|
|---|---|
|
Aalburg | Alphen-Chaam | Asten | Baarle-Nassau | Bergeijk | Bergen op Zoom | Bernheze | Best | Bladel | Boekel | Boxmeer | Boxtel | Breda | Cranendonck | Cuijk | Deurne | Dongen | Drimmelen | Eersel | Eindhoven | Etten-Leur | Geertruidenberg | Geldrop-Mierlo | Gemert-Bakel | Gilze en Rijen | Goirle | Grave | Haaren | Halderberge | Heeze-Leende | Helmond | 's-Hertogenbosch | Heusden | Hilvarenbeek | Laarbeek | Landerd | Lith | Loon op Zand | Maasdonk | Mill en Sint Hubert | Moerdijk | Nuenen, Gerwen en Nederwetten | Oirschot | Oisterwijk | Oosterhout | Oss | Reusel-De Mierden | Roosendaal | Rucphen | Schijndel | Sint Anthonis | Sint-Michielsgestel | Sint-Oedenrode | Someren | Son en Breugel | Steenbergen | Tilburg | Uden | Valkenswaard | Veghel | Veldhoven | Vught | Waalre | Waalwijk | Werkendam | Woensdrecht | Woudrichem | Zundert |
|
| Nederland | Provincies | Gemeenten | |
