Hardegarijp
Van Wikipedia
 |
|
| Provincie | Friesland (Fryslân) |
| Gemeente | Tietjerksteradeel |
| Inwoners | 5.034 (1 jan. 2007) |
| Geografische ligging | NB OL |
| Geografische ligging | {{{coordinaten}}} |
| Belangrijke verkeersaders | N355 |
| Netnummer | 0511 |
| Postcodes | 9254 |
Hardegarijp (officieel, Fries: Hurdegaryp) is een dorp in de gemeente Tietjerksteradeel (Tytsjerksteradiel), provincie Friesland (Nederland); het telt ongeveer 5100 inwoners, die ook wel oaljekoeken genoemd worden.
Het dorp ligt aan de spoorlijn Groningen-Leeuwarden. Hier stoppen twee keer per uur de stoptreinen in beide richtingen.
Het dorp is gelegen aan de Groninger Straatweg van Leeuwarden naar Groningen (N355).
Sinds 1989 is de officiële naam van het dorp het Friestalige Hurdegaryp.
Inhoud |
[bewerk] Bevolkingsontwikkeling
[bewerk] Naamsverklaring
De naam Hardegarijp zou volgens de Encyclopedie van Friesland kunnen betekenen: de harde streek op een smalle landstrook. Het Friese woord voor streek is namelijk gea, en een smalle landstrook is in het Latijn een ripa, of in het Frans een rive. Die landstrook bevond zich aan de huidige Zomerweg ten zuiden van het tegenwoordige dorp. De Zomerweg was een deel van de verbindingsweg tussen Leeuwarden en Groningen.
[bewerk] Historie
Hardegarijp is al in de 13e eeuw of eerder ontstaan. Het dorp heeft niet altijd op de plaats gelegen waar de kern tegenwoordig ligt. De "reep met harde grond", bestaande uit zandgrond, ligt ongeveer bij de huidige Zomerweg. Geologisch gezien is goed te verklaren dat men zich hier vestigde. De landerijen rondom Hardegarijp bestaan uit ingeklonken zeeklei. Het dorp zelf lag en ligt iets hoger omdat zand niet inklinkt. Naar het schijnt kwamen inwoners van het nabijgelegen dorp Tytsjerk zelfs met hun vee naar Hardegarijp als teveel landerijen blank stonden. Daar waar tegenwoordig het ijsbaancomplex It Koopmans-boskje/Kanovijver is gesitueerd, stond vanaf de 13e eeuw een uit kloostermoppen opgetrokken kerk met zadeldak. De straatnaam Preesterlânswei herinnert nog aan de landerijen behorende bij de kerk uit die tijd. Daarnaast worden er nog kapotte middeleeuwse dakpannen en stenen gevonden op het naastgelegen volkstuinencomplex, waarschijnlijk afkomstig van deze kerk.
Eind veertiende eeuw werd in Hardegarijp de Grovestins gebouwd. Het bouwwerk leek op de Schierstins in Veenwouden, die vandaag de dag nog wel bestaat. De Grovestins werd in 1829 afgebroken na een brand. Tegenwoordig zijn de omtrekken van de gracht nog wel terug te vinden, bij het Hoeksterpaed. Onderstaande link geeft meer informatie over de historie van de Grovestins.
In de loop van de zeventiende en achttiende eeuw verplaatste de dorpskom zich naar het noorden en in 1711 werd een begin gemaakt met de bouw van de tegenwoordige kerk aan de Rijksstraatweg. Een aantal grafzerken uit de oude kerk werden in de toegangsruimte van de nieuwe kerk in de binnenmuur gemetseld.
De bevolking van Hardegarijp was voor het overgrote deel agrarisch gericht. Een aantal statige boerderijen langs de Rijksstraatweg en Zomerweg herinneren hier nog aan. Het dorp heeft echter zijn vooruitgang vooral te danken aan de laagveenderijen eromheen. De naam Burgerveenstervaart herinnert nog aan die tijd van de uitveenderij.
In 1830 werd de Zwarteweg die van 1528 tot 1531 was aangelegd, doorgetrokken als rijksweg naar Groningen. Hardegarijp werd een halteplaats van de postkoets, het officiële dorpswapen is dan ook een koperen posthoorn, op een rood-zwart-rode achtergrond, verticaal gescheiden door twee dunne witte strepen.
In Wandelingen van mijnen oud-oom den opzigter - in 1841 door M. de Haan-Hettema, uitgegeven bij W. Eekhof te Leeuwarden - wordt Hurdegaryp beschreven als: "Een vrij lange streek huizen met kerk in het midden". Lopend over het Slagtepad (de huidige Slachtedyk) constateert de schrijver: "Dit smalle voetpad aan weerskanten door eene sloot afgescheiden van het met poelen en moerassen doorsneden rietveld bood niets ter beschouwing aan."
[bewerk] Huidige situatie
Tegenwoordig is Hardegarijp een forenzendorp met veel nieuwbouw, gelegen aan de eerder genoemde provinciale weg. Het heeft daarnaast een station aan de spoorlijn Leeuwarden-Groningen. Rondom het dorp liggen enkele natuurgebieden, zoals (ten noorden) Japmuoi's Kolk, het Ottema-Wiersmareservaat en de Sippenfennen. Hier vindt in de zomer veel watersport plaats. Daarnaast ligt westelijk van het dorp een voormalige zandwinningsput, het Diepe Gat genoemd, met wat bosjes eromheen. Veel vogels en vissen vertoeven hier. Zuidelijk van Hardegarijp ligt de Kanovijver, ook wel "Koopmansboskje" genaamd. Ondanks de naam wordt hier niet gekanood, wel 's winters veel geschaatst vanwege de beschutte ligging. Ook is het mogelijk tijdens een wandeling daar de zeldzame ijsvogel tegen te komen.
De ligging aan de provinciale weg en spoorlijn Leeuwarden-Groningen heeft Hardegarijp gemaakt tot wat het nu is. Met de toekomstige aanleg van de zogenaamde 'centrale as', een nieuwe provinciale weg naar Dokkum, zal vermoedelijk de grote hoeveelheid doorgaand verkeer dwars door het dorp verleden tijd zijn.
[bewerk] Externe links
|
|
 |
|---|---|
|
Steden, dorpen en gehuchten |
|
|
Buurtschappen |
|
|
Friesland (Fryslân): Steden en dorpen | Nederland: Provincies | Gemeenten |
|
