Groningen (stad)
Van Wikipedia
Groningen 
uitspraak (info·uitleg) is de hoofdstad van de provincie Groningen in Nederland, en dominerend onderdeel van de gelijknamige gemeente. De stad wordt ook wel de "metropool van het Noorden" genoemd. De stad heeft 182.000 inwoners (2007) en behoort daarmee tot de 10 grootste steden in Nederland. Het is een stad met veel gevarieerde handel en industrie. Groningen is ook een studentenstad. De Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen hebben samen ruim 40.000 studenten. Groningen is dan ook een 'jonge' stad. De stad is als woonplek in trek bij studenten en jonge, kinderrijke gezinnen.
Tot ver in de omtrek wordt Groningen "Stad" genoemd. In de bus laat je je strippenkaart zien en zegt: "Stad" en de chauffeur stempelt af tot Groningen. Of zoals de stad-Groningers zeggen: "D'r is mor ain stad en dat is Stad". Zelf noemen ze zich "Stadjer" of "Stadjeder".
Stadjers noemen Groningen ook wel liefkozend: "Groot Loug", dat wil zeggen "Groot Dorp".
Zelf hebben de stad-Groningers als bijnaam: mollebonen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
 zie ook Geschiedenis van Groningen |
Groningen ontstond op de noordelijkste uitloper van de Hondsrug. De oudst bekende schriftelijke vermelding dateert uit 1040, maar vaststaat dat de huidige stad al ver voor dat jaar een bewoonde plaats was. De oudste archeologische vondsten zijn met behulp van de C14-methode gedateerd op circa 3950-3720 voor Chr. Een onafgebroken bewoning kan worden vastgesteld vanaf de derde eeuw.
Het aanvankelijke Drentse esdorp werd in de middeleeuwen een belangrijke handelsplaats. Om haar gezag te tonen bouwden de stadjers in de dertiende eeuw op eigen gezag een omwalling. De stad trad in die periode ook toe tot de Hanze. De invloed van de stad op de Ommelanden was dusdanig groot dat daar de omgangstaal van Fries veranderde in Gronings.
De invloed van de stad op de provincie uitte zich op vele manieren. In sommige gevallen, bijvoorbeeld in Westerwolde, functioneerde de stad rechtstreeks als landsheer, in andere gevallen was de stad aanwezig als grondbezitter, in weer andere gevallen als vervener, bijvoorbeeld door het aanleggen van het Stadskanaal of als inpolderaar bijvoorbeeld in de Stadspolder. Groningen was tot ver in de twintigste eeuw na het rijk de grootste grondbezitter in Nederland, zie ook het artikel Stadsbezittingen.
Het hoogtepunt van de macht van de stad ligt aan het einde van de vijftiende eeuw. De invloed reikte toen tot ver in de huidige provincie Friesland. In die periode werd ook de huidige Martinitoren gebouwd die oorspronkelijk 127 meter hoog was en op dat moment het hoogste bouwwerk in Europa was. Aan de relatieve zelfstandigheid kwam een einde in de zestiende eeuw. De stad koos uit eigen belang na het uitbreken van de opstand voor Spanje, maar sloot zich in 1594, de reductie van Groningen, alsnog aan bij de Republiek.
Groningen kreeg in 1614 haar universiteit, primair voor de opleiding van predikanten. Eveneens in de zeventiende eeuw werd de stad fors uitgebreid en kreeg zij een nieuwe omwalling. Die nieuwe vesting werd in het rampjaar 1672 vruchteloos belegerd door de bisschop van Münster, Bernhard von Galen. Ieder jaar op 28 augustus viert de stad de overwinning op Bommen Berend (zie Gronings Ontzet). In 1698 werd de vesting versterkt met 'Nieuwe Werken', namelijk de Linie van Helpman, bedacht door Menno van Coehoorn.
De bijzondere positie van de stad, als Heer van grote delen van de provincie, eindigde in de Franse tijd. De vestingwet in 1874 maakte een einde aan de Vesting Groningen, op de oude wallen ontstond het Noorderplantsoen.
[bewerk] Bestuurlijke indeling
De stad wordt veelal vereenzelvigd met de gemeente, maar dat is niet correct. De gemeente omvat naast de stad ook een aantal dorpen en gehuchten. Voor een overzicht van die dorpen wordt verwezen naar de betreffende pagina.
De stad is onderverdeeld in 5 stadsdelen en een groot aantal wijken. Bestuurlijk hebben de wijken overigens geen aparte status.
[bewerk] Wijken binnen de stad Groningen
(*) Hoogkerk wordt door de oorspronkelijke inwoners nog steeds als apart dorp gezien. Voor Noorderhoogebrug en Oosterhoogebrug geldt dat in mindere mate.
[bewerk] Bezienswaardigheden
Groningen heeft het zwaar te verduren gehad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met name de Grote Markt werd tijdens de bevrijding in april 1945 zwaar beschadigd. Het symbool van de stad, de Martinitoren (door de "stadjers" d'Olle Grieze genoemd) en de bijbehorende kerk bleven gespaard, evenals het Goudkantoor en het stadhuis.
Ten oosten van de Grote Markt ligt het Martinikerkhof met het provinciehuis en het Prinsenhof. Achter dat pand ligt de fraaie Prinsentuin met hierin een van de rijkst vormgegeven zonnewijzers van het land.
Aan de westkant van de Grote Markt ligt de Vismarkt. Met name de zuidkant van dit plein bevat een aantal fraaie panden. Het plein wordt aan de westkant begrensd door de Korenbeurs, een verwijzing naar de rijkdom van de provincie in de negentiende eeuw die gebaseerd was op de graanteelt op de vruchtbare zeeklei
Achter de Korenbeurs verheft zich de Der Aa-kerk, na de Martinikerk de tweede parochiekerk van de historische stad. Iets verder naar het westen, langs het water, of op zijn Gronings het diep, staan langs de Hoge der Aa een aantal fraaie pakhuizen en woonhuizen.
Een bijzonder aspect van Groningen zijn de vele hofjes, in Groningen gasthuizen genoemd. De bekendste zijn het Pelstergasthuis en het Pepergasthuis. Het hoofdstation uit 1896, direct buiten de zogenaamde diepenring is een van de fraaiste stations in Nederland.
Er zijn in Groningen veel beelhouwwerken in de openbare ruimte te zien waaronder enkele van Wladimir de Vries. Ook het beeldenproject van de Rijksuniversiteit Groningen heeft meerdere kunstwerken opgeleverd. Verder bevindt zich bij iedere uitgaande weg van de gemeente een beeld of installatie van het zogenaamde "project stadsmarkeringen" uit 1990.
[bewerk] Kunst, Cultuur en Uitgaansleven
Groningen is de grootste, Groningers zouden zeggen enige, stad in het noorden van Nederland. De stad vervult daardoor een centrumfunctie, die nog versterkt wordt door de aanwezigheid van de Universiteit en het grote aantal jonge inwoners die dat meebrengt. Dat uit zich in een zeer gevarieerd cultureel aanbod.
[bewerk] Musea
Het belangrijkste museum is zonder meer het Groninger Museum. Oorspronkelijk was dit een vrij traditioneel provinciaal streekmuseum, maar sinds de nieuwbouw, op een kunstmatig eiland in het Verbindingskanaal is dit een van de meest vernieuwende musea in Nederland.
In het oude gebouw van het Groninger Museum is tegenwoordig het Natuurmuseum Groningen gevestigd. Daarnaast is het Nederlands Stripmuseum, aan de Westerhaven in Groningen gevestigd. Voor verstokte rokers heeft de stad een rokersmuseum. De geschiedenis van Groningen, stad en provincie, op zeevaartgebied is het thema van het Noordelijk Scheepvaartmuseum in de Brugstraat. Aan de Arubastraat 12 is Esperanto Nederland gevestigd, de vereniging die informatie verstrekt over het Esperanto en over de bijdrage die het Esperanto als neutrale taal levert aan het oplossen van taalproblemen.
[bewerk] Theater en muziek
Groningen heeft een uitbundig cultureel leven. Naast gevestigde instellingen zoals de Stadsschouwburg aan de Turfsingel, cultuurcentrum de Oosterpoort aan de Trompsingel, Vera aan de Oosterstraat, Grand Theatre aan de Grote Markt en Simplon aan het Boterdiep, is er een levendig circuit van kroegen waar tenminste een keer in de week live muziek wordt gebracht. Groningen heeft als een van de weinige grote steden ook een echte undergroundscene. Het Prinsentheater is een belangrijk amateurtheaterpodium aan de Noorderbuitensingel. Voor grote producties is er sinds enige jaren een nieuwe zaal in Martiniplaza.
Ieder jaar in januari is de stad gastheer voor het Noorderslag-festival, waar de belangrijkste popprijs van Nederland wordt uitgereikt. Iedere zomer vindt in het Noorderplantsoen het theater-festival Noorderzon plaats.
[bewerk] Uitgaansleven
Het uitgaansleven telt vele cafés, voornamelijk rond de Grote Markt, Vismarkt, de Poelestraat, Peperstraat en de Kromme Elleboog. Groningen heeft ook twee hoerenbuurten, zie Groningse hoerenbuurt.
[bewerk] Economie en werkgelegenheid
Groningen is steeds een belangrijke handelsstad gebleven en is tegenwoordig ook een centrum voor de voedingsmiddelenindustrie (suiker, tabak, koffie). De laatste jaren wordt er vanuit de gemeente veel nadruk gelegd op de zakelijke dienstverlening (voornamelijk in de ICT-sector) en de zogenoemde "Life Sciences". In 2004 telde Groningen rond de 125.000 arbeidsplaatsen, hieruit blijkt de economische regiofunctie van de stad. Het gemiddelde aantal arbeidsplaatsen per inwoner is veel hoger dan dat van Nederland als geheel (696 per 1000 tegen 464 per 1000).
[bewerk] Industrie
De industrie neemt een steeds kleiner deel van de totale werkgelegenheid in de stad voor zijn rekening. Was in 1999 nog ca. 15% werkzaam in de industrie, in 2004 was dit afgenomen tot ongeveer 12%. Een onderdeel van de industrie waar Groningen wijd en zijd om bekend staat is de suikerindustrie. Groningen is de grootste 'suikerstad' in Europa en vervult traditioneel een belangrijke rol in de Nederlandse bietsuikerindustrie.
De stad kent twee grote suikerverwerkende fabrieken. Naast de fabriek van de Suikerunie in de stad ligt er nog een suikerfabriek binnen de gemeentegrenzen: CSM Vierverlaten in Hoogkerk. De eerste produceert jaarlijks 235.000 ton suiker met 283 werknemers, de tweede 250.000 ton met 250 werknemers.
Andere bekende Groninger bedrijven zijn Hooghoudt (alcoholische dranken, waaronder jenever), uitgeverij Wolters-Noordhoff en Niemeyer (tabaksproducten, waaronder Samson-shag).
[bewerk] Zakelijke dienstverlening
De zakelijke dienstverlening levert ongeveer 30% van de totale arbeidsplaatsen (in 2004 rond de 36.000) in Groningen. Hiermee is het de op één na grootste sector. Binnen de sector zijn er in gemeentelijk beleid een aantal subsectoren aangegeven die kansrijk worden genoemd. Dit zijn de ICT-sector, de Life Sciences, Toerisme en Energie & Milieu. Van deze subsectoren presteren vooral de eerste drie sectoren erg goed, met gemiddelde groeicijfers van rond de 5% per jaar van 1999 tot 2004.
Het belangrijkste bedrijf in deze sector is de Gasunie. In 2005 is het bedrijf gesplitst in een handelspoot en een bedrijf dat het beheer heeft over het buizennet. Beide zijn in Groningen gevestigd.
[bewerk] Handel en horeca
De handel en horeca vormen de op twee na grootste sector binnen de Stadgroninger werkgelegenheid. In totaal waren er in 2004 rond de 20.000 arbeidsplaatsen, een aantal dat nauwelijks is veranderd in de afgelopen 5 jaar. Markant figuur binnen de horeca is Sjoerd Kooistra, die eigenaar is van de meeste etablissementen aan de Grote Markt.
[bewerk] Niet-zakelijke dienstverlening
De aanwezigheid van de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool, het Universitair Medisch Centrum Groningen en Groningens status als provinciehoofdstad en regionaal centrum maakt dat de stad een groot deel van zijn werkgelegenheid (meer dan 40% in 2004) te danken heeft aan deze sector.
[bewerk] Verkeer en Vervoer
|
|
|
[bewerk] Trein
Vanaf het Hoofdstation, net ten zuiden van de binnenstad, rijden rechtstreekse treinen in de richtingen:
- Assen – Zwolle – Amersfoort – Amsterdam/Schiphol
- Assen – Zwolle – Amersfoort – Utrecht – Den Haag/Rotterdam
- Leeuwarden
- Winschoten – Nieuweschans - Leer
- Groningen Noord – Delfzijl/Roodeschool
Behalve het hoofdstation heeft de stad nog een treinstation, Groningen Noord, ook wel Noorderstation genoemd. Dit station wordt aangedaan door de treinen van en naar Delfzijl en Roodeschool.
Langs de spoorlijn richting Assen, nabij het nieuwe stadion de Euroborg, wordt in 2007 een nieuw station geopend, Groningen Zuid.
[bewerk] Bus
Groningen had oorspronkelijk een eigen Gemeentelijk Vervoerbedrijf. In het verleden reden er trams en trolleybussen, maar tegenwoordig rijden er alleen nog bussen, hoewel er plannen bestaan om de tram weer in te voeren. De stadsbussen rijden tegenwoordig voor Arriva. Voor een overzicht van alle lijnen: zie Stadsvervoer.
Naast de stadsbussen is er een uitgebreid lijnennet vanuit Groningen naar bestemmingen in de provincie en plaatsen in Drenthe en Friesland. Deze bussen vertrekken vanaf het busstation, direct voor het Hoofdstation. Vandaar vertrekken ook bussen naar Oldenburg en Bremen in Duitsland.
[bewerk] Fiets
Omdat Groningen een studentenstad is en vanwege het verkeerscirculatieplan is de fiets een zeer populair vervoermiddel. Onder studenten en andere jeugdigen vindt een levendige handel in tweedehands fietsen plaats. Politie en gemeente voert een schier hopeloze strijd tegen rondslingerende fietswrakken. Bij de reconstructie van het stationsplein voor het hoofdstation is een ondergrondse parkeerplaats of opslagplaats voor rijwielen gebouwd, ook wel stadsbalkon genoemd.
[bewerk] Auto
De autosnelweg A28 biedt een directe verbinding naar het zuiden richting Zwolle, Amersfoort en Utrecht. Op het knooppunt Julianaplein sluit de A28 aan op de ringweg van Groningen. Vanaf daar biedt de snelweg A7 verbindingen naar zowel het westen (Drachten, Leeuwarden, Amsterdam) als het oosten (Winschoten en de Duitse A31). Belangrijke verkeersaders naar de rest van de provincie zijn de N46 richting Bedum, de N360 richting Delfzijl en de N355 richting Zuidhorn.
Op zeven punten langs de voornaamste toegangswegen tot de stad zijn in de jaren negentig zogenaamde stadmarkeringen geplaatst. Ieder daarvan is door een andere kunstenaar ontworpen en ze zijn dan ook zeer divers qua ontwerp.
[bewerk] Verkeerscirculatieplan
De binnenstad van Groningen is voor autoverkeer opgedeeld in vier sectoren, die onderling niet per auto bereikbaar zijn. Om van de ene naar de andere sector te komen moet men via de diepenring rijden.
Dit zogenaamde verkeerscirculatieplan is in 1977 in het leven geroepen. Instigator en voorvechter van dit plan was (toenmalig) wethouder en huidige burgemeester Jacques Wallage. De binnenstad werd hierbij verdeeld in vier sectoren en autoverkeer van de ene sector naar de andere was slecht mogelijk via de zogenaamde diepenring. Het VCP zou scherpe kritiek oogsten en leiden tot langdurige discussies tussen het gemeentebestuur en (vooral) binnenstadsondernemers.
[bewerk] Vliegtuig
Vlak bij het dorp Eelde (Drenthe), zo'n 10 kilometer ten zuiden van de stad, ligt het vliegveld Groningen Airport Eelde. Naast vakantiecharters zijn er lijnverbindingen met Londen, Aberdeen en Stavanger.
[bewerk] Boot
Groningen is een belangrijk knooppunt van vaarwegen. De vaarwegen naar Amsterdam, via Lemmer (het Van Starkenborghkanaal), naar Delfzijl (het Eemskanaal) en Assen (het Noord-Willemskanaal) worden door het Verbindingskanaal midden in de stad met elkaar verbonden.
[bewerk] Sport
Groningen heeft een rijke sporttraditie. De eerste Nederlandse wereldkampioen schaatsen Jaap Eden was een Groninger. In 1905 werd Coen de Koning in Groningen de tweede Nederlander die de wereldtitel behaalde. Mede vanwege die schaatstraditie heeft de stad een kunstijsbaan: Kardinge.
De plaatselijke voetbaltrots is tegenwoordig FC Groningen. Historisch gezien is Be Quick de belangrijkste club. Als enige Groninger voetbalclub heeft het een landstitel op haar conto. Velocitas wist als enige de beker te winnen.
Naast voetbal is basketbal in Groningen een grote sport. Hanzevast Capitals, vroeger Donar geheten (en in de volksmond nog vaak zo genoemd), trekt al jarenlang de meeste toeschouwers in de Eredivisie en was twee keer landskampioen. Ook de vrouwen van Celeritudo spelen op het hoogste niveau. Lycurgus speelt volleybal op het hoogste niveau, evenzo horen Nic. (korfbal) en Gijs Grizzlies (ijshockey) in hun sport tot de nationale top. Ook de dames van hockeyclub Groningen spelen hoofdklasse.
Ieder jaar, op de tweede zondag van oktober, wordt de 4 Mijl van Groningen gehouden, een van de grootste hardloop-evenementen van Nederland waaraan zo'n 15.000 mensen deelnemen.
Groninger Studentenroeivereniging Gyas heeft tijdens de afgelopen twee Olympische Spelen twee maal zilver behaald met Anneke Venema in de damesacht in Sydney (2000) en Jan-Willem Gabriëls in de herenacht in Athene (2004). De vereniging aan het Hoornsediep strijdt dit jaar mee om het gouden blik van één van de belangrijkste wedstrijden van het studentenroeien, de Varsity.
[bewerk] Stadion
Het stadion van FC Groningen is sinds januari 2006 de Euroborg, met een capaciteit van 20.000 zitplaatsen. Het stadion staat in het zuidoosten van Groningen, waar de nieuwe stadswijk Europapark wordt gerealiseerd, met als trekpleister de Euroborg.
Het complex zal ook een casino, bioscoop, winkels, fitnesschool, Noorderpoort college,Alfa college, woontorens, NS station, woonwijken en kantorenparken gaan bevatten. Voor de Euroborg gebouwd was speelde de plaatselijke FC in het Oosterpark Stadion dat een capaciteit van 12.500 zitplaatsen had.
Hanzevast Capitals speelt haar wedstrijden in de sporthal van het Martiniplaza.
[bewerk] Onderwijs
Groningen is een echte studentenstad. De universiteit werd opgericht in 1614, en is daarmee na Leiden de oudste van Nederland. De universiteit heeft na een voortvarende start ook slechte tijden gekend, waarbij opheffing een kwestie van tijd leek. Tegenwoordig is de universiteit echter springlevend, met meer dan 22.000 (2006) studenten.
Nog ouder dan de universiteit is in zekere zin het Praedinius Gymnasium. De oorsprong van deze middelbare school ligt in de veertiende eeuw, toen de Latijnse school werd gesticht. Die school trok leerlingen vanuit de wijde omgeving. Ook tegenwoordig trekken nog steeds leerlingen uit de provincie en uit Drenthe naar de stad om daar de middelbare school te volgen.
Groningen heeft ook een lange HBO traditie. Tegenwoordig is dit onderwijs geconcentreerd in de Hanzehogeschool. De geschiedenis daarvan gaat terug tot de stichting van de Academie Minerva. Het Van Hall Instituut heeft tegenwoordig alleen nog maar een kleine nevenvestiging in Groningen.
[bewerk] Gezondheidszorg
Naast diverse verzorgende instellingen telt de stad Groningen twee grote ziekenhuizen: het Universitair Medisch Centrum Groningen en het Martini Ziekenhuis.
[bewerk] Geboren
|
|
[bewerk] Zustersteden
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Officiële website van de gemeente Groningen
- Geschiedenis van Groningen
- Historische foto's van Groningen
- Kaart van Groningen met nieuws
- Archievensite van Groningen
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Groningen op Wikimedia Commons. |
| Bronnen en referenties: |
|
