Jan van Krimpen
Van Wikipedia
Jan van Krimpen (Gouda, 12 januari 1892 - Haarlem, 20 oktober 1958) was een van de meest toonaangevende Nederlandse typografen. Hij werd geboren als zoon van een graanhandelaar; zijn moeder stierf toen hij negen jaar oud was, en op zijn zestiende was hij een wees. Hij volgde een opleiding bij de Koninklijke Academie in Den Haag tot 1912. Daarnaast raakte hij geïnteresseerd in poëzie en in de vormgeving van tekst en van boeken. Nog maar net van de academie af begon hij samen met de letterkundige J. Greshoff met een klein typografisch tijdschrift, dat de bedoeling had om de moderne Engelse en Duitse inzichten over boekvormgeving ook in Nederland te laten doordringen: 'De Witte Mier'. Greshoff behoorde, met de zusters Aty en Nini Brunt, tot Van Krimpens oudste vrienden.
Het maandblad bleef maar een klein jaar bestaan, maar het bevatte wel de eerste kalligrafische ontwerpen van Van Krimpen. In deze jaren leerde hij ook J.F. van Royen kennen, de latere directeur van de PTT, die al begonnen was met een bibliofiele uitgeverij, De Zilverdistel. Een bezoek aan de Internationale Ausstellung für Buchgewerbe und Graphik in Leipzig (1914) voedde Van Krimpens belangstelling voor kalligrafie, typografie, letterontwerpen en boekbinden nog meer. De eerste uitgevoerde ontwerpen van de jonge typograaf verschenen in deze jaren: band- en initiaal-ontwerpen voor 'Het jaar der dichters', uitgegeven door Greshoff, en een als nog onuitgerijpt te kenschetsen omslagontwerp voor 'Verzen' van J.L. Gregory.
In 1916 trouwde Van Krimpen met Nini Brunt, terwijl Aty Brunt niet lang daarna trouwde met Jan Greshoff. In 1917 werd uit het huwelijk van de eerstgenoemden een zoon geboren, Huib van Krimpen, die later eveneens een verdienstelijk typograaf zou worden. In datzelfde jaar begon Jan van Krimpen in eigen beheer boeken uit te geven, die hij zelf tekstueel en typografisch bezorgde. Deze serie van vijf boeken staat bekend onder de (later bedachte) naam 'Pre-Palladium' (1917-1920). De auteurs waren jonge dichters: Albert Besnard, Jan Gustaaf Danser, Martinus Nijhoff, Jacob Israël de Haan en H.W.J.M. Keuls. Alle boeken werden in een kleine oplage (75-220 exemplaren) gedrukt met de Hollandse Mediaeval van S.H. de Roos bij Van Amerongen in Amersfoort.
Naarmate het talent van Van Krimpen verder rijpte, ging hij steeds interessanter uitdagingen aan. Voor de jonge uitgeverij Hijman, Stenfert Kroese & Van der Sande begon hij met een nieuwe reeks, die de naam Palladium kreeg. In 1920 verscheen het eerste, behoorlijk ambitieuze boek van de serie, A. Roland Holsts Deirdre en de Zonen van Usnach met een houtsnede van Bernard Essers in een oplage van 205 exemplaren, gezet met de voor de meeste boeken van de Palladium-reeks kenmerkende ronde, achttiende-eeuwse Engelse letter Caslon. Even kenmerkend is het omslag van dit boek, een blauwgrijs Ingres-achtig papier, zuiver typografisch bedrukt.
Na dit deel werden voor Palladium haast geen illustraties meer gebruikt; wel tekende de volleerde kalligraaf Van Krimpen een vignet voor de serie, en verzorgde hij de initialen. Verschillende belangrijke literaire werken werden door Greshoff en Van Nijlen aangebracht, zoals 'De Duytse Lier' van Jan Luyken, 'Sonnetten' van Hooft, 'Safija' van Arthur van Schendel, Het Aangezicht der Aarde van Jan van Nijlen, 'De Ceder' van Greshoff, 'Narrenwijsheid' van J.C. van Schagen, 'Penthesileia' van Marsman, 'Laethemsche brieven over de lente' en 'Het zatte hart' van Karel van de Woestijne, en last but not least in 1927 'Clair Obscur' van J. Slauerhoff.
Ondertussen was Van Krimpen ook werkzaam als handboekbinder. In die hoedanigheid leerde hij in 1922 de jonge bibliofiele drukkerszoon A.A.M. Stols kennen, net zelf een uitgeverij was begonnen. Stols werd al gauw een huisvriend van de Van Krimpens en de Greshoffs. In 1923 ging Van Krimpen meewerken aan de prachtige uitgaven van Stols. Aanvankelijk vervaardigde hij bandstempels, later verzorgde hij ook de rest van de typografie. In datzelfde jaar tekende hij voor het eerst de belettering van een serie postzegels, de Jubileumzegels. Nu raakte zijn loopbaan echt op gang. Na kennismaking met een van de directeuren van de gerenommeerde drukkersfirma Enschedé in Haarlem kreeg hij de opdracht een letter voor die drukkerij te ontwerpen. Dat werd de Lutetia. In 1925 trad hij bij Enschedé in dienst. Tot aan zijn dood zou hij nauw met de drukkerij verbonden blijven.
[bewerk] Link
Checklist J. van Krimpen tot en met 1930
[bewerk] Bronnen
- Dreyfus, John: The work of Jan van Krimpen. A record in honour of his sixtieth birthday. Haarlem / Utrecht, Enschedé / De Haan, 1952.
- Sierman, K.: Adieu aesthetica & mooie pagina's! J. van Krimpen en het Schoone Boek. Letterontwerper & Boekverzorger 1852-1958. Museum van het Boek / De Buitenkant, Den Haag / Amsterdam, 1995. ISBN 90-70-386739
