Joan Albert Ban
Van Wikipedia
Joan Albert Ban (ook Joannes Albertus Bannius, Johan Albert Ban en Johan Albert Bannius) (c. 1597/97 geboren in Haarlem – overleden in Haarlem in 1644) was een priester, rechtsgeleerde, kanunnik en muziektheoreticus.
Inhoud |
[bewerk] Leven
Als componist was hij volledig autodidact. In 1628 werd hij kanunnik in Haarlem. Hij was onder meer bevriend met René Descartes, Pieter Corneliszoon Hooft en Constantijn Huygens en correspondeerde met Marin Mersenne.
Gedurende twintig jaar wijdde Ban zich aan de ontwikkeling van een systeem waarin de tekst muzikaal wordt uitgedrukt door middel van specifieke intervallen, harmonieën en ritmes; een ’methode’ die aansluiting vindt bij de Italiaanse madrigalen van die tijd. Zijn systeem noemt hij musica flexamina of zielroerende zang. Ban correspondeerde hierover met Mersenne en met Huygens, die als tussenpersoon dienst deed. In 1640 overtuigde Mersenne Ban ervan zijn opvattingen over tekstuitdrukking in de muziek toe te passen op een door hem bezorgde liedtekst, Me veux tu voir mourir, om dan Bans compositie te kunnen vergelijken met een compositie van een Fransman op dezelfde tekst. De Franse componist bleek de erg gewaardeerde Anthoine Boësset te zijn, en zijn air de cour bleek al voor de compositiewedstrijd te zijn geschreven. Ban paste zijn systeem toe in zijn bundel Zangh-bloemzel, uitgegeven in 1642, dat tien Nederlandstalige driestemmige madrigalen bevat en een instrumentaal werk voor vier viola da gamba’s, Vulcaens Winckel. Ban gebruikte voor zijn madrigalen teksten van leden van de Muiderkring; Maria Tesselschade Roemers Visscher, Pieter Corneliszoon Hooft en Constantijn Huygens. Van dit werk is echter geen volledig exemplaar bewaard gebleven; de sopraanpartij ontbreekt. De nieuwe Nederlandse muzikale termen die Ban bedacht in zijn Kort Sangh-Bericht vonden weinig weerklank. In de uitgave van het Zangh-Bloemzel staat de hele lijst (zie de webstek van Stichting Huygens-Fokker); hij bedacht woorden als meeklank voor consonant en vierling voor kwart.
[bewerk] Werken
- Zangh-Bloemzel (1642) (Hollandse madrigalen en één instrumentaal werk, de sopraanpartij ontbreekt);
- Kort Sangh-Bericht (1643, muziektheoretisch tractaat);
- Van het muzikale oeuvre zijn slechts drie werken volledig bewaard gebleven.
[bewerk] Discografie
- Music from the Golden Age of Rembrandt, Musica Amphion o.l.v. Pieter-Jan Belder, Brilliant Classics, 2006 (Me veux tu voir mourir)
Louis Peter Grijp heeft een paar onvolledig overgeleverde madrigalen en een instrumentaal werk van Joan Albert Ban gereconstrueerd. Ze zijn uitgevoerd op de volgende cd’s:
- Muziek uit de Muiderkring. Liederen van en voor Maria Tesselschade, Camerata Trajectina o.l.v. Louis Peter Grijp, label Globe 6026, 1994 (Onderscheidt tusschen een Wilde en een Tamme Zanghster)
- Dutch Madrigals. Hollandse Madrigalen, Camerata Trajectina o.l.v. Louis Peter Grijp, label Globe 6042, 1997 (Vulcaens Winckel, Hoogher Doris niet mijn gloedtje)
[bewerk] Externe links
- Joan Albert Ban op de webstek van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
- Een uitgebreide uitleg over Joan Albert Bans muziektheorie
- Joost van den Vondel over Joan Albert Ban
- De briefwisseling tussen Constantijn Huygens en Joan Albert Ban
| Bronnen en referenties: |
|
