Johanniter Orde in Nederland
Van Wikipedia
De Johanniter Orde in Nederland is een protestantse tegenhanger van de Maltezer Orde, en werd in haar tegenwoordige vorm in 1909 opgericht (of hersteld) door prins Hendrik. Dit was eerst onder de naam Orde van St.-Jan (naar het in Jerusalem in 1023/1048 gestichte Hospitaal van St. Jan dat het begin van de orde markeert), maar in 1958 kreeg de orde de huidige naam. Het lidmaatschap van de Johanniter Orde voorbehouden aan leden van de wettelijk erkende, protestante adel in Nederland.
De orde heeft haar eigen activiteiten, maar werkt in voorkomende gevallen samen met het Rode Kruis en de Nederlandse afdeling van de Rooms-Katholieke Maltezer Orde.
De geschiedenis van de Johanniter Orde in Nederland
In 1382 werd de Johanniterorde voor het eerst in het gebied dat Nederland zou worden genoemd.In dat jaar werd in Noord-Duitsland de Balije Brandenburg van de Militaire Orde van Sint-Jan van Jeruzalem en Malta opgericht. Veel Nederlandse edellieden werden lid van deze Orde. Dat bleven ze toen rond 1550 de Brandenburgse Balije een Protestants werd. De Nederlandse stadhouder Johan Maurits van Nassau-Siegen, een verwant van de Hollandse en Friesche stadhouders was van 1652 tot 1679 zelfs "Herrenmeister", wat hoogste bestuurder betekent, van de Balije.
Napoleon had een hekel aan adelijke Ridderorden en verbood in 1810 de Orde in het door hem gedomineerde Rijnverbond, Zo ging na het al eerder zonder slag of stoot opgegeven Malta ook het Graafschap Mergentheim voor de Orde verloren. Bij besluit van de Koning van Pruisen van 23 mei 1812 zelfs opgeheven. In plaats daarvan werd de Balley Brandenburg des Ritterlichen Ordens St. Johannis vom Spital zu Jerusalem ingesteld, een Orde van Verdienste, met de Koning van Pruisen als Grootmeester. Op 15 oktober 1852 werd de Balije van Brandenburg opnieuw tot leven geroepen en de Orde hersteld. De Koning werd nu Protector en een van de Pruissische Prinsen werd Herrenmeister.
Tot deze hernieuwde Balije traden weer veel Nederlandse edellieden toe. Zij zagen zich als "Nederduits" en dachten internationaler dan de burgerij. Toen koningin Wilhelmina in 1901 met de Duitse Hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin, een Rechtsridder ]] in de Brandenburgse Ballije, trouwde ontstond het idee voor een Nederlandse Commenderij. Bij Koninklijk besluit van 30 april 1909 werd, ter ere van de geboorte van kroonprinses Juliana, de Commenderij Nederland van de Balije Brandenburg der Johanniter Orde opgericht. Dit kon bij Koninklijk Besluit gebeuren omdat de Grondwet vaststelt dat " Ridderorden bij wet worden ingesteld". De Johanniterorde is geen Orde van de Nederlandse staat. Prins Hendrik werd de eerste Commendator van deze Commenderij. Toen hij in 1934 overleed ging werd hij opgevolgd door W.C. baron Roëll.
Na de Tweede Wereldoorlog werden, net als bij de Duitse Orde alle banden met de Duitse ridders en de Duitse tak van de Johanniter Orde verbroken en werd bij Koninklijk besluit no. 33 van 5 maart 1946 een zuiver Nederlandse "Orde van Sint Jan" gesticht. In 1954 werd Prins Bernhard met als titel "Landcommandeur" de hoogste bestuurder van de Orde.De Prins deed veel om de banden met de andere Johanniterorden, in Zweden, Denemarken, Engeland, Frankrijk, Zwitserland en Duitsland, maar ook met de Katholieke Orde van Malta te verbeteren of te herstellen. bij Koninklijk besluit no. 41 van 10 september 1958 kreeg de Orde van Sint Jan een nieuwe naam; zij heet sinsdien "Johanniter Orde in Nederland". Deze Orde is in juridische zin de rechtsopvolger van de Commenderij Nederland en de Orde van Sint Jan.
Het Kapittel van de Johanniter Orde in Nederland
Het Kapittel van de Commenderij Nederland bestond uit
- Commendator
- Coadjutor
- Secretaris
- Werkmeester
- Schatmeester
- twee of drie Kapittelridders.
Het Kapittel van de Orde van Sint Jan bestond uit:
- Grootmeester
- Coadjutor
- Werkmeester
- Schatmeester
- Kanselier
- Kapittelridders.
Het Kapittel van de Johanniter Orde in Nederland bestaat uit:
- Landcommandeur
- Coadjutor
- Werkmeester
- Schatmeester
- Kanselier
- Kapittelridders.
De Leden van de Orde
De toelatingseisen van de opeenvolgende Orden zijn gelijk gebleven.
Als Ridder-Expectant kunnen Nederlandse edelen worden toegelaten die het protestantse geloof belijden en de leeftijd van 21 jaar bereikt hebben. Als zij de leeftijd van 25 jaar hebben bereikt kunnen zij tot Ereridder benoemd worden. Als zij de leeftijd van 30 jaar hebben bereikt kunnen zij worden verkozen tot Rechtsridder.
De versierselen van de Orde
De Ridders-Expectanten dragen een klein zilveren Johanniterkruis op een strik.
De Ereridders dragen het Johanniterkruis in goud, met wit emaille, aan een effen zwart lint om de hals. Daarnaast wordt op de linkerborst een wit geëmailleerd gouden Johanniter kruis, zonder lint, gedragen.
Rechtsridders dragen het Johanniterkruis in goud, met wit emaille met een gouden koninklijke kroon als verhoging, aan hetzelfde lint. Daarnaast wordt ook door hen een wit geëmailleerd gouden Johanniter kruis op de linkerborst gedragen.Dit bortkruis wordt ook wel van stof gemaakt.
Tot 1945 zaten er tussen de armen van het Johanniter kruis zwart geëmailleerde adelaars. Sinds 1946 worden daar goudkleurige Nederlandse Leeuwen bevestigd.Prins Bernhard werd vóór de oorlog lid van de Orde en is zijn leven lang de oude versierselen blijven gebruiken.
De "Dames-leden" (de instelling van een Damesafdeling werd bij Koninklijk besluit van 3 oktober 1951 goedgekeurd en op 29 februari 1952 ook daadwerkelijk opgericht) dragen een klein wit geëmailleerd gouden Johanniterkruisje op een zwarte zijden strik.
De Eremedaille van Sint Jan
Bij besluit van 24 juni 1967 werden twee medailles ingesteld om niet-leden te belonen voor verdiensten in of jegens de Orde. De medailles waren voornamelijk bedoeld voor de Johanniter-helpers en -zusters in de hospitalen van de Orde.
Het ereteken is een wit geëmailleerd gouden (of verguld zilveren) ongeëmailleerd 35 millimeter breed Johanitterkruis, dat op een ronde band is gelegd. Het geheel is ajour bewerkt.Op de keerzijde is op de ronde band, is de tekst "JOHANNITER ORDE IN NEDERLAND" aangebracht.
De Medaille van Sint Jan
De Medaille van Sint Jan is gelijk aan de eremedaille maar van zilver vervaardigd.Het lint is voor beiden eretekens gelijk: 30 millimeter breed zwart lint, met in het midden een 5 millimeter witte streep.
De draagwijze van de versierselen van de Johanniter Orde in Nederland
Omdat deze Orde bij Koninklijk Besluit is erkend mag zij ook op uniformen van de Nederlandse strijdkrachten worden gedragen. Meestal als baton maar bij bijzonder gelegenheden worden ook het halskruis en het borstkruis gedragen. Burgers dragen het halskruis onder de knoop van de witte das van het rokkostuum of onder de knoop van een zwarte smokingdas.
Literatuur
| Bronnen en referenties: |
|
