Karel X Gustaaf van Zweden
Van Wikipedia
| 1622-1660 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koning van Zweden | ||||||
|
||||||
|
Karel X Gustaaf van de Palts-Zweibrücken (Karl X Gustav) (8 november 1622 – 13 februari 1660) was koning van Zweden van 1654 tot 1660. Hij was de zoon van paltsgraaf Johan Casimir van Palts-Kleeburg en prinses Catharina Wasa, de dochter van Karel IX. Hij was getrouwd met Hedwig Eleonora van Holstein-Gottorp en stierf in 1660 in Göteborg. Hij had een zoon: Karel XI.
Karel X Gustaaf was neef van koningin Christina. Toen zij niet met hem wilde trouwen en in 1654 vrijwillig aftrad, volgde hij haar op. Kort na zijn troonsbestijging kwam hij in strijd met Polen. Johan Casimir II Wasa wilde hem niet als koning van Zweden erkennen. De Polen konden zich niet handhaven en Warschau en Wilna werden door de Zweden bezet, die, toen Brandenburg neiging toonde zich in de Poose aangelegenheden te mengen keurvorst Frederik Willem I van Brandenburg dwongen toe te staan, dat de Zweden door Brandenburg trokken. Toen er echter gevaar ontstond, dat de Republiek zich met de oorlog ging bemoeien, sloot Karel X met Brandenburg het verbond van Mariënburg (1656). Daardoor is hem gelukt het verzet van de Polen, die in opstand waren gekomen te breken.
De Oostzeestaten vreesden echter de vorming van een machtig Zweden. Denemarken begon de oorlog, daartoe aangezet door de Republiek, terwijl Brandenburg, na vrede gesloten te hebben met Polen (1657) een verbond sloot met Denemarken (1658). Karel X dwong Frederik III van Denemarken, die geen steun ontving van de Republiek, bevreesd voor een optreden van Engeland, tot de vrede van Roskilde (1658). Karel X trok over een bevroren Oostzee. Toen de dood van Cromwell Engeland verhinderde zich met de Oostzee-aangelegenheden te bemoeien, trad Holland opnieuw op. Jacob van Wassenaer Obdam versloeg in een vereniging met Denemarken de Zweden tijdens de Slag in de Sont. Te midden van deze gebeurtenissen stierf Karel in 1660, vermoedelijk vanwege overmatig drankgebruik.
Karel X zat niet zo lang op de troon, maar had grote invloed op de historie. Hij bracht het grootste deel van zijn regeerperiode door als aanvoerder van het Zweedse leger in Polen, Duitsland en Denemarken. Het leger behaalde vele successen, o.a. een offensief over de Grote Belt dat tot de vrede van Roskilde leidde. Daarbij verloor Denemarken zijn bezittingen in het zuiden van Zweden.
