Klonen
Van Wikipedia
Klonen of kloneren is een kunstmatige wijze van reproductie, waarbij een (bijna) identieke genetische kopie van een organisme wordt geproduceerd, van een soort die zich in de natuur geslachtelijk voortplant. Een kloon kan worden gedefinieerd als een genetisch identieke nakomeling van één ouder. In deze betekenis is klonen altijd menselijk ingrijpen; hoewel vele planten zich spontaan ongeslachtelijk vermeerderen met genetisch identiek nageslacht wordt dit meestal geen klonen (werkwoord) genoemd; wel is een zo ontstaan organisme een kloon (zelfstandig naamwoord) van de ouder.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Klonen wordt al eeuwen gedaan bij planten. Het gaat dan om planten of gewassen die vermeerderd worden door het stekken, enten of oculeren. Ook het planten van bollen of knollen, zoals bij de aardappel is te beschouwen als het klonen van een gewas.
Een relatief recente ontwikkeling is het klonen van zoogdieren. Het doelbewust splitsen van een embryo in twee of meer delen die elk uitgroeien tot een volwaardig organisme wordt klassiek klonen genoemd. De grondlegger van deze techniek is de Duitse embryoloog en Nobelprijswinnaar Hans Spemann. Al in 1938 opperde hij de mogelijkheid van het overbrengen van een celkern van een volwassen organisme naar een andere cel. Deze techniek werd later gebruikt bij het modern klonen door middel van kerntransplantatie. Daarbij wordt de kern van een cel van de genetische moeder ingebracht in een eicel, die vervolgens wordt ingebracht in de baarmoeder van een draagmoeder. Op deze manier is de voortplanting via geslachtscellen omzeild. Al het erfelijke materiaal van de kloon is afkomstig van één ouder.
Op 23 december 2004 is bekend geworden dat er voor 50.000 dollar een kat met succes is gekloond, omdat het baasje de verongelukte kat terug wilde hebben.
[bewerk] "Kopiëren"
Het klonen van organismen wordt vaak verward met het exact kopiëren van deze organismen. Dit is echter niet hetzelfde. Een kloon is geen exacte kopie, maar een genetische kopie van het origineel. Bij klonen worden stamcellen uit het moederorganisme gehaald, die daarna weer verder ontwikkelen in een pleegmoeder. Als men bijvoorbeeld als celdonor een dier gebruikt van 10 jaar zal de kloon bij de geboorte net zo ontwikkeld zijn als een "normaal" jong dier dat net is geboren. De kloon is dus niet meteen 10 jaar oud.
[bewerk] Dolly
In 1996 kwam het bekende kloon-schaap Dolly ter wereld, dat door middel van kerntransplantatie was ontstaan. Na Dolly werden ratten, muizen, geiten, koeien, varkens en apen gekloond. Veel van de gekloonde dieren bleken niet gezond te zijn. Ze leden onder andere aan defecten aan het afweersysteem, problemen met de vruchtbaarheid, overgewicht, ademhalings- en bloedcirculatieproblemen, nier- en hersenafwijkingen, diabetes, vergrote tongen, vervormde gezichten en poten, vroegtijdig sterven door longontsteking, leveraandoeningen en kanker. Een dierenarts liet Dolly op 14 februari 2003 i.v.m. een longontsteking inslapen.
[bewerk] Toepassingen klonen
Het klonen van mensen is volgens de heersende wetenschappelijke inzichten nog niet (2006) mogelijk, maar lijkt slechts een kwestie van tijd.
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen:
- Reproductief klonen: klonen met de bedoeling om genetisch identieke nakomelingen te produceren, bijvoorbeeld omdat een ouderpaar niet in staat is via geslachtelijke voortplanting kinderen te krijgen.
Het klonen van mensen is in veel landen verboden vanwege medisch-ethische bezwaren. In Nederland zegt de Embryowet van 20 juni 2002 hierover: "Het is verboden handelingen met geslachtscellen of embryo's te verrichten met het oogmerk van de geboorte van genetisch identieke menselijke individuen" (artikel 24, lid f).
Het bedrijf Clonaid meldde in december 2002 dat een menselijke kloonbaby was geboren. Het meisje Eve zou een kloon zijn van haar 31-jarige Amerikaanse moeder. Bewijzen hiervoor werden door Clonaid echter niet gepresenteerd en ook weigerde het bedrijf mee te werken aan onafhankelijk onderzoek.
- Therapeutisch klonen: klonen met de bedoeling om lichaamscellen te produceren die kunnen bijdragen aan de genezing van bepaalde ziekten.
Therapeutisch klonen is sinds augustus 2004 toegestaan in Engeland, de Zwitserse bevolking stemde in november 2004 toe en Spanje is thans voornemens therapeutisch klonen toe te staan. Bij therapeutisch klonen wordt met behulp van kerntransplantatie een embryo gekweekt dat genetisch identiek is aan de patiënt. Therapeutisch klonen is vooralsnog een experimentele techniek. Als het embryo ongeveer honderd cellen groot is dan worden stamcellen verwijderd en in kweek gebracht. Door de kweekomstandigheden te manipuleren kunnen de stamcellen uitgroeien tot ieder gewenst celtype uitgroeien. Deze cellen worden vervolgens bij de patiënt geïmplanteerd om deze te genezen van zijn ziekte (Stamceltherapie). De crux van deze techniek is dat de patiënt cellen ontvangt die genetisch identiek zijn aan zijn eigen lichaamscellen, waardoor een afweerreactie van het lichaam wordt voorkomen. De beschikbaarheid van menselijke eicellen, mede omdat ze relatief moeilijk te isoleren zijn, vormt hierbij een groot probleem. Ook bleek uit proefdieronderzoek dat het embryo een grote kans maakt op misvormingen, aangezien de kern van de eicel toch significant verschillend is aan deze van een somatische cel. Het tekort aan menselijke eicellen kan opgevangen worden door inschakeling van ontkernde dierlijke eicellen. Maar aangezien mitochondriaal DNA nog aanwezig blijft, kan dit later voor problemen zorgen tijdens de aanmaak van mitochondriën. Dit probleem kan eventueel opgevangen worden door co-transplantatie van mitochondriën van de donor. De Nederlandse Embryowet staat toe dat embryo’s die overblijven na een IVF-behandeling gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van therapeutisch klonen. De Nederlandse wet verbiedt echter het klonen van menselijke cellen, zowel voor therapeutisch als voor reproductief gebruik.
[bewerk] Tijdlijn medische doorbraken
- 2004 februari - Zuid-Koreaanse wetenschappers halen stamcellen uit gekloonde menselijk embryo’s
- 2005 mei - Britse wetenschappers klonen menselijke embryo's
- 2005 mei - Zuid-Koreaanse wetenschappers klonen “op maat gemaakte” stamcellen (ook het DNA is nu identiek waardoor er geen afstotingsverschijnselen meer plaats vinden)
In 2006 werd bekend dat de zuidkoreaanse onderzoekers op een aantal punten fraude hadden gepleegd bij hun publicaties. De gemelde doorbraken zijn supect.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe link
[bewerk] Bronnen
- Ophef over klonen, een werkstuk van Jan Wisse, student biotechnologie aan de Wageningen Universiteit (1998)
- De Embryowet kan worden geraadpleegd op: http://wetten.overheid.nl
- Publieksinformatie over de Embryowet en de evaluatie in 2007
- Dossier Klonen door dr. Marten Dooper
