Nieuweschans
Van Wikipedia
Nieuweschans (Gronings: Schaanze; Duits: Neuschanz) is een grensplaats en kuuroord in de gemeente Reiderland (provincie Groningen, Nederland). In het verleden is Nieuweschans een aparte gemeente geweest. Op 1 januari 2004 had Nieuweschans 1510 inwoners. Het station Nieuweschans ligt feitelijk in Oudezijl, een buurtschap dat aan de andere kant de Westerwoldse Aa ligt. Oudezijl wordt dikwijls bij Nieuweschans gerekend.
Het is de meest oostelijk gelegen plaats van Nederland en tevens de meest noordelijk gelegen grensplaats. De A7 vanuit de stad Groningen sluit hier aan op de A280 bij Bunde in Duitsland. In 2002 is de spoorlijn Nieuweschans – Leer (Oost-Friesland) heropend.
Te water is Nieuweschans bereikbaar via de Westerwoldse Aa en het B.L. Tijdenskanaal die even ten zuiden van het dorp uitmondt in de eerst genoemde waterweg. Beide kanalen zijn in gebruik bij de pleziervaart.
Sinds 1985 is Nieuweschans een kuurcentrum. In de bodem onder de oude vesting op 600 meter diepte heeft men namelijk zout bronwater gevonden. Het water bevat ook veel mineralen en wordt rechtstreeks uit de bron opgepompt naar het kuurbad.
In Nieuweschans is ook een cartonnagefabriek gevestigd van Kappa Triton. Deze fabriek is begonnen als Strokartonfabriek de Dollard, tegenwoordig wordt oud papier als grondstof gebruikt.
Twee Landelijke fietsroutes beginnen of eindigen in Nieuweschans. dat zijn de LF 9 NAP-route en de LF 10 Waddenroute. De recreatieve fietsroute de internationale Dollardroute passeert Nieuweschans eveneens
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Door overstromingen zijn in de 14e en 16e eeuw grote stukken land door de Dollard verzwolgen. Vanaf die tijd begon men door zowel actieve inpoldering, als natuurlijke aanslibbing de zee terug te dringen. Hierdoor werd ook het strategisch belangrijke grensgebied uitgebreid. De Nieuwe- of Langeakkerschans werd aangelegd in 1628, ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, toen de plaats nog aan de Dollard lag.
Deze nieuwe schans was ontworpen door ingenieur Matthijs van Voort en kreeg de vorm van een regelmatige vijfhoek met bastions, omgeven door wallen en een gracht. Binnen de schans werd een regelmatig stratenpatroon aangelegd, met in het midden een exercitieterrein. Ten noorden werd een sluis aangelegd om het gebied onder water te kunnen zetten (inundatie). In de 17e en 18e eeuw werd de vesting nog versterkt en uitgebreid.
Door inpolderingen kwam de schans steeds verder landinwaarts te liggen en verloor hij zijn functie. In 1815 vertrok het Nederlandse garnizoen en in 1870 werd bij Koninklijk Besluit bepaald dat Nieuweschans geen vesting meer was. In 1882 werden de vestingwerken geslecht en de grachten gedempt.
Na aanleg van de spoorlijn brak een tijdperk van industrialisatie aan. Vooral landbouwindustrieën vestigden zich hier. In de zeventiger jaren is men begonnen met de reconstructie van de vesting. Sinds 1974 is de kern van het dorp een beschermd dorpsgezicht.
[bewerk] Monumenten en musea
Nieuweschans heeft een aantal monumenten. De Hoofdwacht dateert uit 1631 en bevindt zich aan de Voorstraat. Verder zijn er ook een monumentale woonhuizen aanwezig. De locomotievenremise dateert uit 1876 en is nog goed herkenbaar. Tegenwoordig is er een bronsgieterij en een cultureel centrum, met expositieruimte en koffieschenkerij, in gevestigd. De Nederlands Hervormde kerk dateert uit 1751 en was in gebruik als garnizoenskerk. Ook is de oude synagoge nog aanwezig en een Joodse begraafplaats. In Nieuweschans is het vestingsmuseum gevestigd.
[bewerk] Landschap
Nieuweschans ligt in polderland dat ontstaan is door landaanwinning in de Dollard. De kwelders van de Dollard slibten hoog op en konden na verloop van tijd worden ingedijkt. Nieuweschans ligt op knooppunt van dijken van verschillende polders:
- Het Bunder Neuland, ingedijkt in 1605, ten zuidoosten van het dorp
- De Linteloopolder, ten oosten van het dorp
- De Spitlanden, ingedijkt in 1657, ten westen van het dorp.
- De Charlottenpolder, ingedijkt in 1682, ten oosten van het dorp
- De kroonpolder, ingedijkt in 1696, ten noordwesten van het dorp
- De Süder Christian Eberhardspolder, ingedijkt in 1705, ten noordoosten van het dorp.
De polders bestaan grotendeels uit grootschalig akkerland. Daarnaast is er ook bos- en natuurgebied in de omgeving van Nieuweschans.
Ten oosten van Nieuweschans, tussen A7 en de spoorlijn ligt het Nieuweschanskerbos, ten zuiden daarvan, tussen de Westerwoldse Aa en de A7 liggen de A-dijken, en ten zuiden daarvan, ten oosten van het BL Tijdenskanaal en de rijksgrens ligt het Bos op Houwingaham. Al deze bos- en natuurgebieden zijn in eigendom van Staatsbosbeheer.
[bewerk] Sport en recreatie
Door deze plaats loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook North Sea Trail of Friese Kustpad geheten. De E9 loopt langs de kust van Portugal naar de Baltische staten.
