Nocturlabium
Van Wikipedia
Een nocturlabium of nocturna is een hoekmeetinstrument dat dient om de tijd te bepalen aan de hand van de positie van een bepaalde ster. Het wordt ook een horologium nocturnum genoemd en werkt op een vergelijkbare manier als de zonnewijzer. Een nocturlabium is een navigatie-instrument. De tijd is belangrijk voor de navigatie om de lengtegraad en de getijden te berekenen. Het nocturlabium werd uitgevonden in de late middeleeuwen. In combinatie met een kompas en een zonnewijzer was het een universele tijdmeter. Het werd vaak gecombineerd met een astrolabium.
[bewerk] Werking
Op het noordelijk halfrond lijken alle sterren te draaien rond Polaris tijdens de nacht en hun positie kan worden gebruikt om de tijd te bepalen, net als bij de voortgang van de zon. De positie van de sterren verandert gedurende het jaar. Een nocturlabium is een simpele analoge computer, die bestaat uit verschillende schijven die de tijd van de dag geven aan de hand van de tijd van het jaar en het hoekverschil tussen Polaris en een bepaalde ster.
De meest gebruikte referentie-sterren zijn die van de Grote Beer (Ursa Maior) of Kocab van Kleine Beer (Ursa Minor). De ster Schedar in Cassiopeia kan ook worden gebruikt, aangezien het zich tegenover Ursa Maior bevindt.
De buitenste schijf van een nocturlabium is gemarkeerd met de maanden van het jaar, de binnenste met uren (en soms halve uren) alsook de locaties van één of meerdere referentie-sterren. Verder is er een wijzer (alidade) die zo moet worden ingesteld dat erlangs een ster kan worden waargenomen. Aangezien het instrument 's nachts wordt gebruikt, zijn de tijdsaanduidingen vaak in reliëf. De binnenste schijf heeft vaak een diagram met de verschillende constellaties en sterren om ze makkelijker te kunnen lokaliseren.
De binnenste schijf wordt zo gedraaid dat de markering voor de gekozen referentie-ster in de richting wijst van de huidige datum op de buitenste schijf. Polaris wordt waargenomen door het midden van de schijf. De wijzer wordt in de richting van de referentie-ster gedraaid, waarna de tijd is af te lezen.
