Opaal

Van Wikipedia

Opaal

Mineraal
Chemische formule	SiO₂·nH₂O
Kristalvorm	Amorf, Niervormig, druiventrosvormige aggregaten
Kleur	Wit, geel, rood, bruin of blauw
Streepkleur	Wit
Hardheid	5,5 - 6
Gemiddelde dichtheid	2,09 kg/dm³
Glans	Dof
Opaciteit	Doorzichtig, doorschijnend tot opaak
Breuk	Schelpvormig
Splijting	Geen
Kristaloptiek
Brekingsindices	1,37 tot 1,52
Dubbelbreking	Geen
Fluorescentie	Alle kleurschakeringen
Overige eigenschappen
Veredeling	Impregneren met verschillende kleuroplossingen
Bijzondere kenmerken	Opaliseren, kattenoogeffect

Het mineraal opaal is een amorfe variëteit van kwarts, SiO₂·nH₂O, gehydrateerd siliciumdioxide met een waterpercentage van soms wel 20%. Opaal kan kleurloos zijn, wit, melkachtige blauw, grijs, rood, geel, groen, bruin en zwart. Vaak kunnen veel van deze kleuren meteen worden gezien, veroorzaakt door interferentie en diffractie van licht dat door minieme, regelmatig gerangschikte openingen binnen de microstructuur van het opalen gaat, bekend als het rooster van Bragg. Deze openingen worden gevuld met secundair kiezelzuur en vormen dunne lamellen binnen het opaal tijdens verharding. De term opalescentie wordt gebruikt om dit unieke en mooie fenomeen te beschrijven, hoewel kleurenspel een betere term zou zijn.

Het opaal is één van de mineralen die fossielen vormen of kunnen vervangen. De resulterende fossielen worden gespaard door verzamelaars. Is genoemd naar het Oudindische woord úpala', dat edelsteen betekend. Men maakt onderscheid tussen de glinsterende edelopalen, de geelrode vuuropalen en de gewone opalen. Hun fysische eigenschappen vertonen, belangrijke verschillen.

[bewerk] Geschiedenis

Opaal wordt al sinds de oudheid als edelsteen bewerkt. Aanvankelijk werd het gebruikt voor de vervaardiging van primitieve werktuigen, later voor siervoorwerpen. Opaal werd al gebruikt voor de Assyriërs, Babyloniërs en Romeinen. Edelopaal behoort tot de geheimzinnigste stenen. Traditioneel gold het als een steen die ongeluk brengt, vooral voor mensen die de steen niet goed reinigden, De edelopaal die Plinius heeft beschreven is afkomstig uit de afzettingen van Dunbík in Slowakije, die in die tijd al werden ontgonnen. Men schreef deze steen magische krachten toe. Hij hielp tegen melancholie, kalmeerde de zenuwen, genas het hart, beschermde tegen zorgen, herstelde het gezichtsvermogen en gaf de ogen opnieuw glans.

Naast natuurlijk voorkomend opaal, wordt opaal op allerlei verschillende manieren vervaardigd, experimenteel en commercieel. Het resulterende materiaal is te onderscheiden van natuurlijk opaal door zijn regelmatigheid; onder vergroting worden de flarden van kleur gezien in een „hagedishuid“ of „kippegaas“ patroon zijn gerangschikt. Synthetische opalen worden verder onderscheiden van natuurlijk opaal door het gebrek van de eerstgenoemden aan fosforescentie onder UV-licht. Tevens zijn synthetische opalen over het algemeen lager in dichtheid en zijn vaak hoogst poreus; sommigen kunnen zelfs aan de tong plakken.

Twee opmerkelijke producenten van synthetisch opaal zijn de bedrijven Kyocera en Inamori in Japan. De meeste zogenaamde synthetische opalen, echter, worden correcter imitaties genoemd, aangezien zij substanties bevatten die niet in natuurlijk opaal (b.v., plasticstabilisatoren) worden gevonden. De Gilson opalen die vaak in uitstekende juwelen worden gezien zijn eigenlijk imitaties bestaande uit gelamineerd glas met gestrooide beetjes folie.

[bewerk] Verzorging

Met water afspoelen, kort in de zon opladen.

[bewerk] Ontstaan

Vulkanieten, verweringszones, sedimenten.

[bewerk] Bewerking

Facetslijpsel, cabochons, doubletten, tripletten, kleine en middelgrote gesneden stenen.

[bewerk] Vergelijkbare mineralen

Agaat, hyacint, onyx, chrysopraas, ivoor, howliet.

[bewerk] Determinatie

Hardheid, soortelijk gewicht, optisch

[bewerk] Aanbeveling

Opaal is bros en reageert gevoelig op grote temperatuurschommelingen. Reinigen met zeepwater, nooit ultrasoon geluid of stoom gebruiken, springt stuk door inwerking van warmte.

[bewerk] Soorten

[bewerk] Edelopaal

Witte opaal : Een edelopaal met witte of lichtgetinte grondkleur en een bont kleurenspel.
Zwarte opaal : Een edelopaal met donkergrijze, donkerblauwe, donkergroene of grijszwarte grondkleur. Pikzwart is zeldzaam, en zwarte opalen zijn exclusiever dan witte opalen.
Opaalmatrix : Een bandachtige vergroeiing of schubachtige ingroeiing van edelopaal met of in het moedergesteente.
Bouderopaal : Edelopaal met de donkerste ondergrond, kleurenspel en hoge vastheid. Komt voor als steengruis, waar opaal holle ruimten opvult.
Harlekijnopaal : Doorzichtig tot doorschijnend edelopaal met opvallende segmentachtige kleureffecten. Behoort tot de meest geliefde opalen.
Jellyopaal : Blauwachtige groene edelopaal met beperkt kleurenspel.
Chrystalopaal : Slechts weinig rode reflecties op kleurloze, glazen ondergrond.
Girasol : Bijna kleurloze, doorzichtige edelopaal met blauwachtige lichtschijn.

[bewerk] Vuuropaal

Vuuropaal genoemd naar de oranjge kleur vertoont geen opaliseren en is meestal melkachtig troebel. De beste kwaliteiten zijn helder doorzichtig en worden gefacetteerd, ze zijn gevoelig voor elke vorm van druk.

[bewerk] Gewone opaal

Agaatopaal : Agaat met lichte en donkere opaallagen.
Houtopaal : Geel- of bruinachtige opaal als versteend hout.
Angel skin-opaal : Misleidende benaming voor de opaalachtige palygorskiet, een ondoorzichtige, witachtige tot rozekleurige silicaatmineraal.
Honingopaal : Honinggele, doorschijnende opaal.
Hyaliet : Kleurloze glasheldere opaal met sterke glans.
Hydrofaan : Een door waterverlies troebel geworden melkopaal, door opname van water wordt hij doorschijnend en opaliserend.
Cascholong : Porseleinachtigre, melkwitte opaal met grijze, geelachtige en roodachtige kleuren en parelmoerglans.
Melkopaal : Doorschijnend witachtig, vaak met roodachtige waas.
Porceleinopaal : Wittte, ondoorzichtige melkopaal.
Mosopaal : Melkopaal met donkere dendrieten.
Prasopaal : Appelgroene opaal, vervanging voor chrysopraas.
Wasopaal : Geelbruine opaal met wasachtige glans.

Het opaal is de officiële edelsteen van Zuid-Australië.

Een armband van opaal

[bewerk] Zie ook

Lijst van mineralen

[bewerk] Externe links

[bewerk] Bronnen en referenties

Bronnen en referenties:

Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) vertaald vanaf de [../../../../en/o/p/a/Opal.html Engelse Wikipedia], welke onder de GFDL valt. Zie [../../../../en/o/p/a/Opal.html deze pagina] voor de bewerkingsgeschiedenis.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Opal op Wikimedia Commons.

Categorieën: Mineraal | Nesosilicaat | Halfedelsteen