Open access

Van Wikipedia

De open access-beweging (ook bekend onder de namen open-access publishing en free online scholarship) wil een grote verscheidenheid aan actuele informatie gratis beschikbaar maken. Dit open access-model legt dus de nadruk op het zonder beperkingen beschikbaar stellen van culturele en wetenschappelijke verwezenlijkingen, in het bijzonder het gratis online beschikbaar stellen ervan. Dit houdt in dat de auteur instemt met het verspreiden van zijn werk, maar ook dat er een geschikte technische uitrusting is om die verspreiding te ondersteunen. In tegenstelling tot het open content-idee, dat verondersteld wordt toestemming te geven tot het aanpassen en wijzigen van werkstukken, beperkt open access zich tot vrije beschikbaarheid zonder meer; dit is vooral van belang in de wetenschappelijke wereld, waar het onveranderd houden van de inhoud van een werkstuk, als referentie voor verdere experimenten van groot belang is.

De open access-beweging ontstond onder impuls van de nieuw technische mogelijkheden van het wereldwijde web (www). Het grote succes van de eerste gratis online wetenschapsarchieven, zoals arXiv.org, stimuleerde verdere ontwikkelingen (want vele onderzoekers waren begonnen onafhankelijk van elkaar preprints op hun sites zetten). Deze nieuw situatie vereist geschikte inrichtingen voor de steeds verder toenemende hoeveelheden vrij beschikbare informatie. Het CiteSeer-project is een voorbeeld van een service die naast het verzamelen van onderzoekswerk, ook de classificatie ervan, kruisverwijzingen en beschikbaarheid in verschillende bestandsformaten inhoudt. Door de stijgende abonnementsgelden van klassieke wetenschappelijke vaktijdschriften die resulteren in de minder beschikbaarheid van hun inhoud, kennen open access-publicaties een toenemend succes.

De algemene principes van open access vragen dat de auteur de onherroepelijke toestemming geeft aan iedereen om een werkstuk te lezen, te downloaden, te kopiëren en te herverdelen. Steeds moet echter de auteur vermeld worden en deze toestemming houdt meestal geen toestemming tot aanpassing of tot massale commerciële verspreiding in. Meestal worden een voldoende aantal privé-kopieën en publiek beschikbaar stellen, toegelaten. Door het onveranderlijk karakter en de auteursvermelding van de publicatie, wordt de verantwoordelijkheid van de auteur voor zijn artikel gegarandeerd. Dit is belangrijk voor wetenschappelijke publicaties. Ook mag niet vergeten worden dat open access-publicaties nog steeds een strenge kwaliteitscontrole ondergaan (o.m. peer review). Tegenwoordig worden de elektronische open access-tijdschriften gewoonlijk ondersteund door bekende uitgevers die het selecteren van publicaties en het nakijken door referees organiseren.

Open access stimuleert het beheren van informatie door publieke of non-profit-organisaties zoals staatsinstellingen en universiteiten. Zo wordt voorkomen dat kennis en cultureel erfgoed uitgebuit wordt, en wordt gegarandeerd dat alles toegankelijk blijft.

Het verschil tussen Open Acces en Open Content.

“Open inhoud of open content is een verzamelnaam voor creatief werk (zoals tekst, afbeeldingen, geluid en video) dat wordt gepubliceerd onder een niet-restrictieve licentie dat het kopiëren van die informatie en (afhankelijk van de gekozen licentie) ook het bewerken en verspreiden expliciet toestaat.” bron:wikipedia (http://nl.wikipedia.org/wiki/Open_content)

Hiermee is het belangrijkste over Open Content gezegd. Personen die een tekst schrijven, een tekening maken, een muziekstuk componeren,... en willen dat dit verspreid wordt zonder dat hierop copyright kosten moeten betaald worden (zowel van beide kanten) hebben een open content document aangemaakt. Dit betekent niet noodzakelijk dat dit overal vrij mag gebruikt worden voor om het even wat. Daarvoor zijn er de [Creative Commons http://creativecommons.org] opgesteld, die ervoor zorgen dat een auteur toch zijn eer er aan over houdt.

“De open access-beweging (ook bekend onder de namen open-access publishing en free online scholarship) wil een grote verscheidenheid aan actuele informatie gratis beschikbaar maken. Dit open access-model legt dus de nadruk op het zonder beperkingen beschikbaar stellen van culturele en wetenschappelijke verwezenlijkingen, in het bijzonder het gratis online beschikbaar stellen ervan.” bron:wikipedia (http://nl.wikipedia.org/wiki/Open_access)

Open Access, een term die veel gebruikt wordt, maar niet altijd juist. Vaak wordt over open access gesproken als men het geeft over databanken waar al de artikels fulltext staan, en iedereen deze zomaaar in het wilde weg mag gebruiken. Dit is fout, daar het dan over Open Content Documenten gaat. Open Access betekent dat je toegang hebt tot artikels via databanken, die niet noodzakelijk gratis zijn. De prijs van deze banken valt meestal wel, als er al een kostprijs wordt aangerekend. Op deze documenten, veelal artikels, is er wel degelijk een bescherming voor de auteur. Wie uit deze documenten wil citeren moet een duidelijke auteursvermelding geven, en deze artikels mogen zeker niet klakkeloos overgenomen worden.

Daar is het grote verschil met open content. De artikels zijn gratis of goedkoop beschikbaar, maar zijn niet vrij voor elk gebruik. De artikels in een open access databank mogen geraadpleegd worden, maar niet aangepast worden. Bij open content is het dan weer net de bedoeling om bewerkt te worden, en zo tot een juister, mooier, esthetischer of meer verspreid resultaat te komen.