Ramón Mercader

Van Wikipedia

Jaime Ramón Mercader del Río Hernández (Barcelona, 7 februari 1914-Havana, 18 oktober 1978) was een Spaanse communist, die Leon Trotski in 1940 met een ijsbijl heeft vermoord.

Mercader groeide op in het rumoerige Catalonië van het interbellum. Zijn ouders scheidden in 1925, en zijn moeder vertrok naar Frankrijk, met de jonge Ramón. Via zijn moeders nieuwe minnaar raakte Ramón bekend met communistische ideeën, en in 1934 streed hij in een ondergrondse communistische cel tegen de regering in Madrid. In 1936 werd hij door de nieuwe linkse Spaanse regering vrijgelaten, en vocht als luitenant en politiek commissaris tegen de nationalisten, en hielp hun inname van Barcelona te verhinderen.

Vrij snel daarna zegde de Sovjet-Unie zijn steun toe aan Spanje. Behalve tanks en troepen stuurde Stalin ook de NKVD, die Mercader recruteerde. Een Russische generaal, "Kotov", bleek in werkelijkheid agent Leonid Eitingon van de NKVD, en recruteerde zowel Ramóns moeder Caridad als Ramón. In 1937 vertrok Ramón naar Moskou voor training in gevechts- en moordtechnieken.

In Moskou had de Sovjetleider Josef Stalin inmiddels besloten dat Trotski, die ook na zijn verbanning vanuit Turkije, de Verenigde Staten van Amerika en nu Mexico zijn aanhangers bleef leiden, geëlimineerd moest worden. Stalin had een grote persoonlijke hekel aan Trotski, en wilde bovendien iedere mededinger naar de macht uit de weg ruimen. Trotski moest dood, maar de NKVD had nog niet besloten dat Mercader de klus zou opknappen.

Ramón Mercader werd ingezet om een contact op te bouwen met de Amerikaanse trotskiste Sylvia Ageloff, een vertrouwelinge van Trotski. Hij deed zich voor als een Belgisch sportjournalist, Jacques Mornard. Ageloff viel als een blok voor Mercader, en begon een liefdesrelatie met hem. Zijn smoezen over zijn afwezigheid slikte ze, evenals het niet kunnen ontmoeten van zijn ouders. In de zomer van 1938 vertelde Mercader Ageloff dat hij een baan in New York had aangenomen. Hij vertrok op een vals paspoort naar New York en Ageloff volgde hem. Daarna volgde nog een "baanwisseling", deze keer naar Mexico, waar Trotski inmiddels verbleef. Weer volgde Ageloff.

Ageloff bezocht Trotski in Mexico-stad regelmatig, maar Mercader ging aanvankelijk niet mee. Dit wilde ze, hoeveel ze ook van Mercader hield, niet. Ze vertelde Trotski dat ze dit uit veiligheidsoverwegingen deed, maar ook en vooral om Mercader niet bij haar activiteiten te betrekken. Ze raakten bevriend met de Rosmers, Franse communisten en tevens vertrouwelingen van Trotski. Intussen waren ook Caridad Mercader en Eitingon in Mexico aangekomen om de operatie te cöordineren. Uiteindelijk kwam Mercader toch in contact met Trotski, toen Agelof weg en de Rosmers ziek waren. Merceder ging naar Trotski's villa en raakte bevriend met de wachten terwijl hij de verdediging bekeek en doorgaf aan Eitingon. Op dit moment was de NKVD nog niet van plan om Mercader in te zetten bij de moord, en was zijn taak slechts het verzamelen van informatie.

Op 24 mei 1940 probeerde de NKVD Trotski te vermoorden. Een doodseskader van Mexicaanse communisten viel de villa aan met brandbommen en machinegeweren. Ze overmeesterden en doodden de bewakers en eenmaal binnen, schoten ze meer dan 300 kogels Trotski's slaapkamer in. Trotski overleefde door onder het bed te kruipen met zijn vrouw. De aanvallers gingen de slaapkamer niet in maar vertrokken. Waren ze de kamer binnen gegaan dan was Trotski zeker gedood. De aanslag was voor een veiligheidsdienst uitermate knullig, amateuristisch en brutaal opgezet. De NKVD bedacht nu een nieuw plan waarin Mercader een grotere rol zou krijgen.

Vier dagen na de aanslag ontmoette Mercader zijn slachtoffer voor het eerst. De altijd ontwapenende Spanjaard wist Trotski's sympathie al snel te winnen. Hij leende Trotski zijn auto toen hij "voor zaken" naar New York moest. In werkelijkheid overlegde hij met zijn superieur Eitingon over het fiasco van 24 mei. Volgens het nieuwe plan intensiveerde Mercader zijn vriendschap met Trotski. In Augustus vroeg Mercader, nog altijd bekend als de Belgische sportjournalist Mornard, Trotski of hij kon helpen met een artikel dat hij aan het schrijven was. Het was namelijk politiek getint, en daar zou hij "geen ervaring mee hebben". Trotski vond het best. Mercader zou nu zeer vaak de villa betreden, wat een gouden kans was. Bovendien zou hij, na de aanslag, ongehinderd door de bewakers die hem immers kenden, kunnen vertrekken.

Mercader kocht een ijsbijl, en nam ook voor zekerheid een mes en een pistool mee. Op 20 augustus trof hij Trotski alleen aan. Toen Trotski zijn artikel las en hij "over de schouder meekeek", hief hij zijn bijl en sloeg Trotski's schedel in. Trotski slaakte een kreet en zakte in elkaar. Deze kreet werd echter gehoord en de bewakers renden de kamer in en begonnen Mercader in elkaar te slaan. Ze zouden hem wellicht hebben vermoord als Trotski niet had gezegd: "Laat hem leven. Hij heeft wat uit te leggen." Trotski werd naar een ziekenhuis overgebracht en bleef nog een paar uur bij kennis, alvorens hij de volgende dag overleed. Eitingon en Caridad Mercader verlieten het land.

Mercader toonde geen enkel berouw, en verklaarde dat de geschiedenis hem zou herdenken als een held. De straf van 20 jaar gevangenisstraf vond hij ook "juist", en onderging hij gelaten in de Lecumberrigevangenis. De rechtszaak en de straf zat hij uit als Jacques Mornard, omdat de Mexicanen zijn identiteit niet konden achterhalen. De psycholoog Quiroz ontdekte dat "Mornard" zeer intelligent was, en daarnaast een welhaast fotografisch geheugen bezat. Hij had een verbazende aanleg voor codes en puzzels. Zijn huid was zeer gevoelig, maar hij had een extreme pijndrempel. Mercader gedroeg zich als een modelgevangene, maar in 1953 kwamen de Mexicanen toch achter zijn identiteit. In 1960 werd Mercader uit de gevangenis ontslagen.

Mercader vertrok naar de Sovjet-Unie waar hij door Chroesjtjov werd ontvangen en onderscheiden werd als Held van de Sovjet-Unie. Hij bleef in Moskou wonen, onder de naam Ramon Lopez, tot hij halverwege de jaren '70 naar Cuba vertrok. In 1978 overleed Mercader, waarna zijn weduwe zijn stoffelijk overschot naar Moskou overbracht.