Seksualiteit in de oudheid
Van Wikipedia
Door de eeuwen heen is verschillend over seksualiteit gedacht. Er is ook anders, gelet ook op de andere tijden en maatschappelijke structuren, mee omgegaan. In dit lemma wordt een overzicht gegeven van de wijze waarop in de geschiedenis met dit thema is omgegaan.
Inhoud |
[bewerk] De Griekse oudheid
 Zie Pederastie voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De Griekse samenleving van 800 voor Chr. tot circa 200 na Chr. was een sterk gelaagde samenleving. In de vierde eeuw voor Chr. was circa 25% van de totale bevolking slaaf. Er was slechts een kleine vrije elite die de lakens uitdeelde. Vrouwen en kinderen hadden in deze samenleving ook een uitermate ondergeschikte positie. De vrouw had geen bevoegdheden en was ook juridisch handelingsonbekwaam. Zelfs het doen van boodschappen was het werk van de man. Het huwelijk werd beschouwd als instelling tot het verkrijgen van kinderen. Huwelijksontrouw was voor mannen gewoon. Bij vrouwen echter was het verboden. De man kon zijn vrouw zonder opgave van redenen wegzenden en het huwelijk verbreken. Meisjes werden tussen hun 12-14 jaar uitgehuwelijkt. Ten diepste was de Griekse samenleving een mannenmaatschappij, waarbij de heersende mannelijke elite - de vrije mannen - de mores bepaalden. In deze context kreeg de seksualiteit gestalte. "Erotiek en beleving van de seksualiteit waren bij de Grieken aan geheel andere normen onderhevig dan die waaraan wij in de laatste eeuwen in West-Europa gewend waren en tot op zekere hoogte nog zijn" (Prof. Dr. J. Nuchelmans, Woordenboek der oudheid, deel 1, pag. 1237). Seksualiteit was in de Griekse oudheid niet gebonden aan algemene normen maar was gestoeld op de erkenning van de seksuele behoeften van de man. Naast strenge zedigheid (vooral een eis voor vrouwen) was er sprake van de grofste uitspattingen. Prostitutie was een algemeen verbreid en getolereerd verschijnsel. De prostituees waren meestal slavinnen of vreemdelingen. Ook kende men de zogenoemde pederastie, een liefdesrelatie, inclusief lichamelijke intimiteiten, tussen een oudere man en een jongen. Vermoedelijk heeft deze vorm van seksualiteit zijn oorsprong in het soldatenleven. Pederastie werd veelal gesublimeerd tot een pedagogische relatie, waarbij de oudere man voorgaf zijn pupil te vormen tot een ideale man. Het leven was echter voor velen verre van aangenaam. Een citaat uit ondertaande eerste externe link kan dat bevestigen:
- Being a woman in classical Athens cannot have been much fun, if one can rely on the majority of the accounts of women's position in the Greek city-state. The Athenian democracy, traditionally held in high esteem in many other ways, was a democracy of the minority. Women, foreigners and slaves had no influence or true civil rights. They lived in the shadow of the Parthenon and the Acropolis.[1]
[bewerk] De Romeinen
| Zie Homoseksualiteit in het Oude Rome voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het begin van het Romeinse Rijk ligt bij de stichting van de stad Rome in 753 voor Chr. Na verschillende (Punische) oorlogen krijgt dit rijk zijn hoogtepunt in de periode van 100 voor Chr. tot ongeveer 200 na Chr. Een van de belangrijkste keizers uit die tijd is Augustus die regeerde van 27 voor Chr. tot 14 na Chr. In de tijd van Augustus had de stad Rome mogelijk 1 mln inwoners. Het Romeinse recht maakt onderscheid tussen burgers, vreemdelingen en slaven. Het gezinsleven werd bij de Romeinen veel meer dan bij de Grieken in hoge ere gehouden. De Romeinse samenleving was ook veel minder dan bij de Grieken een mannenmaatschappij. De vrouw had, in tegenstelling tot de Griekse oudheid, een veel nadrukkelijker en openlijker positie. In het gezin had zij als mater familias bepaald een centrale positie. Ook in het publieke leven trad zij meer naar voren dan bij de Grieken gebruikelijk was. Wel kon zij in het publieke leven geen openbare functie vervullen. Openbare functies waren toebedeeld aan de man. Binnen dit kader golden er redelijk strenge eisen rond de zedelijkheid. De seksualiteit binnen het huwelijk was niet in de eerste plaats gericht op genot en wellust maar op het verkrijgen van kinderen. Van groot belang was actief seksueel bezig zijn of het ondergaan van seksualiteit. Mannen (vrije burgers) werden geacht vooral seksueel actief te zijn. Vrouwen, slaven etc. ondergingen seksualiteit. Buitenechtelijke betrekkingen, homoseksualiteit en prostitutie kwamen redelijk veelvuldig voor. Daarbij had de vrouw een aanmerkelijk zwakkere positie dan de man. Een vrouw die overspel pleegde kon zelfs met de dood worden bestraft. Pederastie was bij de Romeinen niet zo breed bekend als bij de Grieken. Wel hadden sommigen voorname Romeinen een zogenoemde lustknaap in dienst. Deze jongen onderging soms de seksuele voorkeuren van zijn meester. De aanzienlijke burgers (patricii) waren soms berucht om hun seksuele uitspattingen. De Romeinen kenden naast het huwelijk ook het zogenoemde concubinaat. Dit betekende bij de Grieken dat een gehuwde man vrij kon samenleven met slavinnen en andere (niet gehuwde) vrouwen. Bij de Romeinen was het concubinaat slechts toegestaan aan niet-gehuwde mannen.In Rome waren de regels, ook wat het erfrecht van kinderen uit het concubinaat betreft, strenger dan bij de Grieken. Voor soldaten was het in de tijd van Augustus verboden om te huwen. Vandaar dat het concubinaat toen veel voor kwam. Ook was er uitvoerige wetgeving voor met name de kinderen uit het soldatenconcubinaat geboren. De slavernij werkte krachtig in op allerlei seksueel vertier. Seneca sprak ooit eens uit: Ontucht is een schande voor de vrijgeborenen, maar een noodzaak voor een slaaf . Ook schrijvers als Ovidius en Juvenalis geven in hun werken blijk van een zeer vergaande erotiek.
[bewerk] De vroeg christelijke kerk
De vroeg christelijke visie op seksualiteit komt misschien wat puriteins over. Toch was de christelijke boodschap voor velen in de klassieke cultuur zeer aansprekend. Het spreken van de vroeg christelijke kerk moet verstaan worden tegen de achtergrond van deze klassieke cultuur. In de eerste plaats was de klassieke cultuur sterk gelaagd. Er was een groot verschil tussen vrijen en slaven. Het leven van een slaaf was geen prettig leven. In die wereld brengt Paulus de boodschap: "Want zovelen als gij in Christus gedoopt zijt, hebt gij Christus aangedaan. Daarin is noch Jood noch Griek; daarin is noch dienstbare noch vrije; daarin is geen man en vrouw; want gij allen zijt één in Christus Jezus." (Gal. 3:27-28). Iedereen is voor God gelijk. En in de gemeente behoren geen rangen en standen te gelden. In die gemeente (Grieks: ekklesia) is iedereen broeder of zuster van elkaar. Een hele opmerkelijke gedachte in de klassieke wereld. Daar komt dan bovenop de krachtige waarschuwing tegen alle vormen van seksueel misbruik en seksueel geweld. De boodschappers van het Evangelie brengen een strikte zedelijke moraal. Seksualiteit moet geheel plaatsvinden op basis van vrijwilligheid en beperkt blijven tot de relatie man en vrouw binnen het huwelijk. Allerlei andere vormen van seksualiteit en seksueel geweld worden afgewezen. Op talloze plaatsen in het Nieuwe Testament waarschuwt de apostel Paulus tegen hoererij (Grieks: porneia). In de brief aan de gemeente van Korinthe lezen we onder andere: "Vliedt de hoererij. Alle zonde, die de mens doet, is buiten het lichaam, maar die hoererij bedrijft, zondigt tegen zijn eigen lichaam." (1 Kor. 6:18). Sterk dring Paulus aan op het monogame huwelijk. Temidden van alle ontluistering en seksueel geweld was dit bepaald een nieuw en oorspronkelijk geluid. Velen in de klassieke wereld zijn ook voor deze boodschap gewonnen. De hoge zedelijke normen die de eerste christenen voorstonden (ieder is voor God gelijk en zedelijke zuiverheid; kuisheid) waren een krachtige propaganda voor de christelijke boodschap. In de vijfde eeuw, onder andere bij Augustinus, zien we een radicalisering van de christelijke boodschap optreden. Augustinus, die aanvankelijk in concubinaat leefde, wilde na zijn bekering tot het christendom zuiver en kuis leven. Hij dacht dat het beter was om geen seksuele omgang te hebben. De visie van Augustinus heeft een sterk platonische inslag. Uit de visie van Augustinus is later het celibaat voor geestelijken ontstaan. Dit celibaat is nog steeds van kracht in de Rooms-Katholieke Kerk. De Reformatie heeft het celibaat voor geestelijken verworpen. Maarten Luther en Johannes Calvijn waren gehuwd. Alles bij elkaar was de vroeg-christelijke visie, gebaseerd op de Tien geboden, dat seksualiteit slechts een plaats kon en mocht krijgen op basis van vrijwilligheid en binnen het huwelijk tussen man en vrouw. Het was in de klassieke wereld een hele opmerkelijke boodschap. Deze gedachte werd echter door de christenen met kracht gepraktiseerd.
[bewerk] Voetnoot
[bewerk] Externe links
- Jørgen Christian Meyer, Women In Classical Athens In The Shadow Of North-West Europe Or In The Light From Istanbul, hist.uib.no (2003-2006).
- Toon Van Houdt - Christian Laes, Belust op lust? Seks en seksualiteitsbeleving in de Romeinse Oudheid, med.kuleuven.ac.be (2003).
- Tjerk W. Muller, Augustinus' bekering, apologetique.org (2001).
| Bronnen en referenties: |
|
