Visuele perceptie
Van Wikipedia
Visuele perceptie is het verwerken van visuele prikkels in de visuele cortex.
Inhoud |
[bewerk] Zenuwbanen van oog naar cortex
Het zien met twee ogen is een van de voorwaarden voor het zien van diepte. Het gezichtsveld correspondeert met een beeld op het netvlies. Netvlieshelften aan de kant van de neus projecteren via het chiasma opticum naar de contralaterale (tegenovergestelde) hersenhelft. Aan de kant van de slaap projecteren zij naar de ipsilaterale (aan zelfde kant gelegen) hersenhelft. De prikkels die elk oog ontvangt, projecteren achtereenvolgens via de receptoren in het netvlies (staafjes en kegeltjes), de nervus opticus (oogzenuw) en het corpus geniculatum laterale (CGL) in de thalamus naar de primaire visuele cortex (V1 of area 17). Dit wordt ook wel primaire visuele route genoemd. Binnen deze route lopen twee parallelle afferente paden; het magnocellulaire en het parvocellulaire pad (kortweg: magno- en parvopad). Het magnopad bestaat uit Y-ganglion cellen met een groot cellichaam die gevoelig zijn voor contouren en snelle bewegingen, het parvopad bestaat uit X-cellen met een klein cellichaam die gevoelig zijn zijn voor details en kleur. Magno- en parvopaden projecteren in verschillende lagen van het CGL van de thalamus (magnobanen: lagen 1 en 2, parvobanen: lagen 3,4,5 en 6).
Er bestaat ook nog een tweede afferente route van oog naar cortex, die loopt van netvlies via de colliculi superiores, het pulvinar van thalamus naar de pariëtale kwab. Deze route is vooral belangrijk voor ruimtelijke oriëntatie en controle van oogbewegingen. Zie voor verdere details visuele cortex.
[bewerk] Zenuwbanen binnen de visuele cortex
Verdere verwerking in de visuele cortex verloopt via twee grote cicuits, namelijk de dorsale (rugwaartse) of 'waar' route, en de ventrale (buikwaartse) of 'wat' route. Deze zijn betrokken bij respectievelijk waarneming van ruimtelijke en niet-ruimtelijke visuele kenmerken. Zie voor verdere details visuele cortex.
[bewerk] Vroege en late perceptie
Bij de verwerking van visuele prikkels in de hersenen wordt een onderscheid gemaakt tussen vroege perceptie, die gericht is op analyse van elementaire kenmerken van visuele objecten zoals kleur, vorm, locatie, beweging e.d., en late perceptie die betrekking heeft op complete objecten zoals een huis, bal of een tafel. Vroege perceptie geschiedt snel en grotendeels onbewust. Men spreekt hier ook wel van pre-attentieve of 'bottom up' processen. Daarentegen vindt late (of hogere) perceptie meer bewust plaats. Deze vorm van waarneming is meer 'top-down', dat wil zeggen: wordt gestuurd door processen als aandacht en geheugen.
[bewerk] Functie van aandacht
Het richten van onze aandacht op een bepaald voorwerp in onze omgeving kan de waarneming hiervan aanscherpen. Aandacht helpt ons ook bij het visueel zoeken naar voorwerpen in de omgeving. Dit is relatief makkelijk als we ons op een simpel fysisch kenmerk kunnen richten zoals zoeken naar iemand met een rode trui in een menigte mensen. Het wordt lastiger (en vergt daardoor aandacht) als we op meerdere kenmerken tegelijk moeten letten, zoals zoeken naar een man (niet vrouw) met een rode trui. Volgens de cognitieve psycholoog Anne Treisman fungeert aandacht daarbij als een soort zoeklicht. Treisman zag het zoeklicht van aandacht (spotlight of attention) ook als het mechanisme dat er voor zorgt dat bij de visuele waarneming van een object de afzonderlijke kenmerken (kleur, vorm afstand, oriëntatie e.d.) worden geïntegeerd of gebonden tot een geheel.
[bewerk] Functie van geheugen
Ook het geheugen stuurt de waarneming, waardoor bekende voorwerpen in het visuele veld eerder worden herkend of opgespoord dan onbekende voorwerpen. Waarneming en herkenning zijn dus nauw met elkaar verbonden.
[bewerk] Visuele waarneming als actief proces
Hogere perceptie wordt ook wel eens omschreven als een proces van interpreteren of 'toetsen van hypothesen': bijvoorbeeld bij het kijken naar een complexe figuur zal het brein het geheugen afzoeken of geen aanvullende informatie kan worden gevonden die overeenstemt met de waargenomen figuur. Bijvoorbeeld bij het waarnemen van een gezicht worden via oogbewegingen saillante punten zoals ogen en mond het meest intensief afgetast. Wij herkennen visuele objecten zoals een vork of een poes ondanks allerlei variaties in vorm. Een vork wordt als vork herkend ook al zien we alleen de tanden, en een poes wordt als poes herkend ondanks allerlei variatie in houding (liggende, zittende poes). Visuele perceptie is dus geen passief copiëren van de buitenwereld maar eerder een creatief organiserend proces. Dit kan worden aangetoond aan de hand van fenomenen als vormconstantie, grootteconstantie, de gestaltwetten, ambigue figuren en visuele illusies. Het verschijnsel multistabiliteit (zie figuur) illustreert hoe het brein op een neer kan springen tussen twee interpetaties van dezelfde figuur.
[bewerk] Stoornissen in de visuele perceptie
Stoornissen in de visuele perceptie zijn deels terug te voeren naar defecten van oog en oogzenuw en deels naar defecten van de primaire visuele cortex. Het laatste noemt men ook wel hemianopsie. Soms kunnen patiënten met beschadiging in de primaire visuele schors toch voorwerpen e.d. identificeren zonder dat er sprake is van bewuste waarneming. Dit heet blindzien. Problemen met het herkennen van gezichten (prosopagnosie) is een voorbeeld van een stoornis in de hogere perceptie waarbij gebieden in de rechter temporaalkwab zijn betrokken.
|
Geplaatst op:
01-02-2007 |
 Dit artikel is een beginnetje over geneeskunde. U wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om uw kennis aan dit artikel toe te voegen. |
\
