Vrijwilligerswerk (België)
Van Wikipedia
Vrijwilligerswerk (België) is, in België, het geheel van activiteiten, uitgevoerd door een vrijwilliger, zonder vergoeding, en met een maatschappelijk doel en voor anderen, hetzij individuen, groepen of de samenleving in haar geheel (maar zonder familieband), binnen een organisatie, met of zonder rechtspersoonlijkheid.
De wettelijke definitie van vrijwilligerswerk is sinds de nieuwe wet van 2005: Vrijwilligerswerk is elke activiteit die onbezoldigd en onverplicht wordt verricht, ten behoeve van één of meer personen, andere dan degene die de activiteit verricht, van een groep of organisatie of van de samenleving als geheel; die ingericht wordt door een organisatie anders dan het familie- of privé-verband van degene die de activiteit verricht; en die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, een dienstencontract of een statutaire aanstelling.[1]
Inhoud |
[bewerk] Vrijwilligerswerk in Vlaanderen
[bewerk] Maatschappelijke positie
Vrijwilligerswerk wordt steeds belangrijker in onze samenleving. Heel wat mensen maken zich verdienstelijk met de zorg om de ander, de zorg om het milieu, inzet voor hulpbehoevenden, bescherming van monumenten, vredesactivisme of hulp aan de 'sans-papiers'.
Vrijwilligers concentreren zich op hulpvragen die moeilijk of beter niet geprofessionaliseerd worden (die luisterbereidheid en/of maatschappelijk engagement vergen) of op allerhande bestuurs -, organisatie -, vergadertaken in het verenigingsleven.
Sinds de industriële revolutie is het begrip 'arbeid' of 'werk' sterk verengd naar 'betaalde arbeid'. Vormen van niet-betaalde arbeid schoven naar de achtergrond of werden uitgesloten : vrijwilligerswerk, huishoudelijke arbeid, niet-marktgerichte en/of niet-winstgevende arbeid, en alle inofficieel betaalde arbeid of werk.
Aan het einde van de twintigste eeuw is vrijwilligerswerk weer opgewaardeerd, weliswaar veeleer als een economisch verantwoord alternatief dan als een uitdrukking van gemeenschaps - en burgerzin. Zo worden vrijwilligers in de hulpverlening ingeschakeld als goedkope ervaringsdeskundigen die de cliënt vanuit hun persoon benaderen.
Maar vrijwilligers buigen ook de nadelen van de verzorgingsstaat om tot iets wat hen sterker maakt. Waar het vroeger de gewoonte was iets voor de medemens te betekenen, kan dit nu bezien worden als een prestatie waar men trots op is.
Zo zien mensen met een handicap of chronische ziekte het vrijwilligerswerk als een opstap naar de reïntegratie in het arbeidscircuit. Psychiatrische cliënten kunnen via stapsgewijze en begeleide vrijwilligerswerking de lange weg terug aanvatten. Ook mensen die na een (arbeids) ongeval lange tijd inactief zin geweest, kunnen geactiveerd worden via vrijwilligerswerking.
[bewerk] Vormen vrijwilligerswerk
Binnen het georganiseerd vrijwilligerswerk onderscheiden we bij de organisaties autonoom en ingebouwd vrijwilligerswerk.
- Autonoom vrijwilligerswerk is vrijwilligerswerk dat uitgeoefend wordt in het kader van een gestructureerd verband dat zijn doelstelling uitsluitend of hoofdzakelijk met behulp van vrijwilligers nastreeft. Deze organisatie heeft geen winstgevend doel. Het initiatief wordt volledig door vrijwilligers gedragen.
- Ingebouwd vrijwilligerswerk betekent dat het wordt georganiseerd en uitgevoerd binnen het kader van een voorziening die haar doelstellingen vooral met beroepskrachten nastreeft.
[bewerk] Bescherming van de vrijwilliger
[bewerk] Wetgeving
De Vlaamse overheid regelt het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns - en gezondheidssector met het decreet van 23 maart 1994.[2]
De Federale (nationale) overheid voorziet in een Koninklijk Besluit tot oprichting van de Hoge Raad voor de vrijwilligers (B.S. 4.X.2002 en B.S. 14.VII.2003 tot de de benoeming van de leden van deze Raad) en in een Wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers. [3] Deze wet op de rechten van de vrijwilliger gaat op 1 februari 2006 van kracht.
Verder is binnen de bestaande wetgeving in het bijzonder het arbeidsrecht (bijvoorbeeld vreemdelingen en vrijwilligerswerk), het burgerlijk recht (aansprakelijkheid) en het strafrecht (beroepsgeheim) van toepassing op vrijwilligerswerk.
[bewerk] Plichten van de vrijwilliger
Vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend en onbetaalbaar. Het houdt een engagement in van twee partijen die elk rechten en plichten hebben.
Er is een veronderstelde verbintenis met een aantal elementen:
- sociale doelstelling
- juridisch statuut (vzw)
- verzekering (een verplichte en eventueel een extra)
- onkostenregeling
- geheimhoudingsplicht
De geheimhoudingsplicht wordt letterlijk overgenomen uit artikel 458 van het Belgisch Strafwetboek:
Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd frank tot vijfhonderd frank (art. 458 S.W.)
De organisatienota is het document waarin deze elementen opgenomen worden.[4] De organisatienota meldt tevens welke activiteiten, details over de verzekeringen, integreert de eerdere vrijwilligersovereenkomst en geeft een lijst van rechten en plichten.
[bewerk] Drempels
Bepaalde maatschappelijke groepen kunnen maar beperkt aan vrijwilligerswerk doen. Zo geldt het verbod op kinderarbeid. Werkzoekenden, mensen op brugpensioen, mensen met een ziekte-uitkering en mensen die een leefloon genieten, hebben een goedkeuring nodig van hun uitbetalende overheid.
Werkzoekenden en de organisatie die het vrijwilligerswerk aanbiedt, moeten hun samenwerking binnen de 14 dagen melden. De RVA kan de toestemming tot vrijwilligerswerk weigeren. Het kan gaan om een activiteit die de beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt, het basisprincipe voor de uitkering, in gevaar brengt. Daarnaast wordt vrijwilligerswerk geweigerd wanneer er sprake is van (onder)betaalde loonarbeid. De vrijwilliger moet dan onmiddellijk de activiteit stoppen. Een sanctie door de RVA is eventueel mogelijk.
Mensen met een ziekte-uitkering vragen toestemmen aan de adviserend geneesheer. Mensen met een leefloon delen hun vrijwilligerswerk mee aan hun dossierbeheerder bij het OCMW.
[bewerk] Aansprakelijkheid
De verschillende types aansprakelijkheid die van toepassing zijn op vrijwilligerswerk zijn :
- Buitencontractuele aansprakelijkheid
- Contractuele aansprakelijkheid
- Aansprakelijkheid voor
- Daden van anderen
- Zaken
- Dieren
- Strafrechtelijke aansprakelijkheid
De organisatie heeft een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid voor de organisatie en voor haar vrijwilligers. Zij is tevens aansprakelijk voor de schade aan derden (begunstigden van het vrijwilligerswerk, collega-vrijwilligers, de organisatie en buitenstaanders).
Er is een verzekeringsplicht voor de organisatie en de vrijwilligers, tijdens de activiteiten en van en naar de activiteiten. De plicht geldt voor organisaties met en zonder rechtspersoonlijkheid (feitelijke verenigingen). Er is (nog) geen verplichting voor een verzekering rechtsbijstand en lichamelijke ongevallen. Er is evenmin een recht op verzekering.
Tot de Wet van 3 juli 2005 nu toe kon er voor schade burgerlijke aansprakelijkheid beroep gedaan worden op de familiale Verzekeringspolis. Sinds deze wet ligt vrijwilligerswerk in het verlengde van het privé-leven, en is de organisatie aanspreekbaar.
[bewerk] Vergoedingen
Vrijwilligers mogen geen betaalde activiteit uitoefenen. Om de financiële drempel te verlagen mogen ze wel onkosten terugbetaald krijgen. Ze mogen een onkostennota indienen, of krijgen ze een maximumbedrag per dag, per kwartaal of per jaar. Dit bedrag is vast bepaald en wordt jaarlijks geïndexeerd.
[bewerk] Vrijwilligerszorg in de organisatie
Het was lange tijd "in" om vrijwilligers als goedkoop gemotiveerde krachten te kunnen inschakelen, zonder of met heel weinig begeleiding.
Organisatie en vrijwilliger zagen de gevolgen daarvan op hun eigen manier. De organisatie zag vooral het amateurisme (de vrijwilliger die zich overschat) en de ongelijke motivatie (de vrijwilliger die het te snel opgeeft, afspraken niet nakomt ...).
Vrijwilligers daarentegen klaagden over de onvoldoende duidelijkheid in de taakomschrijving (wat van hen verwacht werd) en de ontoereikende of ontbrekende feedback (of ze het goed deden of wat bijgestuurd kon worden).
De begeleiding van vrijwilligers is zowel op individueel als groepsvlak, op organisatorisch vlak als op beleidsvlak een noodzaak, wil het vrijwilligerswerk blijven bestaan op een kwaliteitsvolle wijze.
[bewerk] individuele begeleiding
Op individueel vlak zal de persoon die verantwoordelijk is voor de coördinatie van vrijwilligers een luisterend oor bieden. Hij is geen persoonlijke therapeut, en mag dit niet worden, maar maakt tijd vrij om te luisteren naar wat iemand op de lever ligt. Hij verwijst zo nodig door naar geschikte hulpverlening.
[bewerk] groepsbegeleiding
Op groepsvlak is de coördinator een groepswerker die de samenhang bevordert door (al naargelang de groeifase waarin de groep zich bevindt) taakgericht, groepsgericht of persoonsgericht in te grijpen.
[bewerk] organisatorische klemtonen
Op organisatorisch vlak ligt de nadruk bij organisatie, taak, betrokkenheid en ondersteuning
[bewerk] vrijwilligersbeleid
In Vlaanderen wordt het vrijwilligerswerk ondersteund door de stads - en gemeentebesturen, de provinciale steunpunten voor vrijwilligerswerk, het Vlaams steunpunt voor vrijwilligerswerk en de Hoge Raad voor vrijwilligerswerk. Daarnaast vormen allerlei organiaties op studiegebied (zoals de Koning Boudewijnstichting) een belangrijke steun.
[bewerk] Vrijwillige inzet & aanverwante vormen van hulp
Vrijwilligerswerk is niet hetzelfde als vrijwillige inzet, dat enkel slaat op het de hulp aangeboden aan familie, vrienden, ... zonder dat men ondersteund wordt door een professionele organisatie. Hulp aan familie die professioneel ondersteund wordt, is mantelzorg. Wanneer enkel persoonlijke ervaringen een rol spelen, spreken we van zelfhulp.
