Windhoos
Van Wikipedia
Een windhoos is een wervelwind (een snel draaiende kolom lucht) die vaak als een trechtervormige slurf onder een onweerswolk zichtbaar is. Een zware windhoos wordt een tornado genoemd. Een windhoos die boven water optreedt en het land niet bereikt wordt een waterhoos genoemd.
Vooral in de zomerperiode, maar soms ook in de winter, gaan buien zo nu en dan vergezeld van windhozen. De hoos trekt met de bui mee en kan een spoor van vernielingen achterlaten.
Soms bevat de windhoos objecten die tijdens de tocht over het aardoppervlak zijn opgezogen. De zichtbare slurf bestaat net als een wolk uit waterdruppeltjes. De windsnelheden bij een windhoos kunnen zeer lokaal oplopen tot enkele honderden kilometers per uur en de passage van een hoos gaat gepaard met een enorm lawaai.
Gemiddeld enkele malen per jaar veroorzaken windhozen zeer plaatselijk een enorme ravage. Vaak worden zware windstoten, die ook veel schade aanrichten, aangezien voor windhozen. Of werkelijk sprake is geweest van een hoos kan in de regel pas achteraf worden vastgesteld aan de hand van verslagen van ooggetuigen en de aard van de schade.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
Windhozen zijn moeilijk voorspelbaar, maar de weersomstandigheden waarbij ze het meest voorkomen zijn wel te karakteriseren. De verschillen in temperatuur en vochtigheid tussen de lucht aan het aardoppervlak en op grote hoogte in de atmosfeer moeten heel groot zijn. Bovendien moet op zo'n 10 kilometer hoogte een zeer sterke wind staan (straalstroom). In een dergelijke situatie ontstaan de enorme buienwolken die hozen kunnen bevatten.
In de nazomer en het najaar ontstaan de meeste buien boven de relatief warme zee of het IJsselmeer. Hozen die bij buien boven water optreden en het land niet bereiken worden waterhozen genoemd. Onweersbuien kunnen behalve windhozen en waterhozen ook catastrofale valwinden veroorzaken.
[bewerk] Kracht
De kracht van een windhoos wordt uitgedrukt in de schaal van Fujita: lopend van 0 voor een lichte tot 5 voor een catastrofale hoos. De schadeklasse zegt niet alles over het gevaar. In een caravan of tent is men kwetsbaarder dan in een gebouw. Zo waren er zowel op 11 augustus 1972 als op 17 augustus 1992 op Ameland slachtoffers te betreuren toen een windhoos over een camping trok. Op 6 oktober 1981 kwamen bij Moerdijk zeventien mensen om toen hun vliegtuig een vleugel verloor en neerstortte. Dit gebeurde in de omgeving van een windhoos, die aan de grond nauwelijks schade aanrichtte.
[bewerk] Lijst met enkele windhozen in de afgelopen eeuw
- 13 augustus 1966 in Groenlo
- 11 augustus 1972 op Ameland
- 17 augustus 1972 op Ameland
- 6 oktober 1981 in Moerdijk
- 5 juni 1992 in Angerlo
- 9 september 1998 in Deventer
- 2 juni 1999 in Barchem
- 21 oktober 2004 in Neede
- 7 december 2006 in Oost-Vlaanderen
[bewerk] Tornado's
Een zware windhoos wordt een tornado genoemd. Een tornado is een wervelwind met zeer grote windsnelheden tot enkele honderden kilometers per uur en een diameter van enkele tientallen meters tot een paar kilometer, die meestal zichtbaar is doordat waterdamp condenseert in de wervel of doordat materiaal van het aardoppervlak wordt opgetild.
De kans dat een gebied in Noordwest-Europa wordt getroffen door een tornado is zeer klein. Tornado's, die in vergelijking met windhozen aanzienlijke schade kunnen aanrichten, zijn hier heel zeldzaam en het gebied waarin ze optreden is meestal niet groter dan een smalle baan van twee tot enige tientallen kilometers lengte en enkele honderden meters breedte. In het Engels wordt het woord tornado overigens op windhozen van alle sterktes toegepast.
Een tornado ontstaat in een sterke opwaartse verticale luchtstroom onder een buienwolk. De tornado ontstaat wanneer deze stijgstroom nabij de grond gaat roteren. De rotatie kan onderdeel zijn van een rotatie van de hele bui, die dan supercel genoemd wordt. De rotatie wordt wel een mesocycloon genoemd. Daarnaast kunnen ook tornado's voorkomen die niet met een rotatie van de gehele bui samenhangen. Deze zijn meestal zwakker.
Tornado's zijn gevaarlijk. Het gebied met hoge windsnelheden is doorgaans kleiner dan een kilometer, aanzienlijk minder dan de honderden kilometers van tropische stormen en orkanen. Tornado's komen meestal voor bij krachtige onweersbuien. De krachtigste tornado's komen voor bij supercel buien. Deze buien bezitten een roterende stijgstroom en vormen zich meestal wanneer de wind in de atmosfeer sterk toeneemt met de hoogte. Voorwaarde voor het ontstaan van deze - en andere felle onweersbuien - is dat de temperatuur sterk afneemt met de hoogte, terwijl er bij het aardoppervlak vochtige lucht aanwezig is; lucht die veel waterdamp bevat. Wanneer de waterdamp in de stijgstroom van de bui condenseert tot waterdruppels, komt warmte vrij die ervoor zorgt dat de stijgstroom warmer blijft dan zijn omgeving en dientengevolge de neiging heeft om door te groeien.
Tornado's komen relatief vaak in het centrale deel van Verenigde Staten voor, gemiddeld zo'n duizend per jaar. De meeste zijn niet sterk, maar sommige wel. Het gebied dat wel Tornado Alley genoemd wordt, van midden-Texas tot het oosten van Nebraska en Iowa heeft er het meeste mee te maken, voornamelijk in de maanden april, mei en juni. Vochtige warme lucht stroomt vanuit de Golf van Mexico noordwaarts en schuift over Tornado Alley onder een luchtlaag afkomstig uit Mexico en de Rocky Mountains, waarin de temperatuur sterk afneemt met de hoogte.
Tornado's zijn erg onvoorspelbaar, maar er zijn mensen, tornadojagers, die hun leven op het spel zetten om met high-tech middelen een manier proberen te vinden om tornado's te voorspellen. Maar er zijn ook tornadojagers die voor hun plezier of (natuur)foto's achter de tornado's aangaan.
Vergelijkbaar met de Schaal van Beaufort voor wind worden tornado's ingedeeld volgens de schaal van Fujita.
| klasse | snelheden |
| F0 | 64 - 117 km/h |
| F1 | 118 - 180 km/h |
| F2 | 181 - 251 km/h |
| F3 | 252 - 330 km/h |
| F4 | 331 - 417 km/h |
| F5 | >> 418 km/h |
Op 10 en 11 november 2002 werd het midden van de VS getroffen door 70 tornado's waarbij 36 mensen omkwamen. Op 3 en 4 mei 1999 ontstonden er in Oklahoma en Kansas 60 tornado's, waarbij zeker 45 mensen de dood vonden. Sommige tornado's hadden een grote doorsnede van 800 meter. Op 4 april 1974 vond een "super outbreak" plaats waarbij in het midden westen van de VS 148 tornado's ontstonden en 300 mensen omkwamen.
[bewerk] Tornado's in Nederland en België
Een enkele keer bereikt ook in Nederland en België een windhoos de kracht van een sterke (Amerikaanse) tornado, zoals op :
- 10 augustus 1925 in Borculo: zie Stormramp
Vier doden en 80 gewonden. De schade van deze ramp werd grotendeels veroorzaakt door valwinden.
Bij deze ramp vallen er 10 doden.
- 23 augustus 1950 op de Veluwe
Deze tornado had een spoor van 46 kilometer lengte en veroorzaakte vooral schade aan de plaatselijke bossen. Er vielen geen slachtoffers.
Zeven doden, waaronder vijf in een woonwijk in Tricht.
Op deze dag vonden 17 mensen de dood, toen een vliegtuig op weg van Rotterdam Airport naar Hamburg in de buurt van Moerdijk in een tornado vloog (vliegtuigongeval Moerdijk). Alle 17 inzittenden en een persoon op de grond kwamen om het leven.
Hier werd een automobiliste nabij het Zeeuwse Graauw met auto en al opgetild, waarbij zij zware verwondingen opliep.
Een historische tornado waarvan de sporen tot op de dag van vandaag zichtbaar zijn is die de Dom van Utrecht trof op 1 augustus 1674. Het middenschip van de kerk stortte in en sindsdien staat de Domtoren los van de kerk. De brokstukken bleven nog lang liggen, maar na opruiming hiervan is ter plaatse het Domplein aangelegd. De tornado in Tricht in 1967 vertoonde sterke gelijkenis met de Utrechtse tornado.
[bewerk] Externe links
- Windhozen in Nederland, KNMI
- Tornado op KNMI
- Tornado's
- Tornado Utrechtse Dom (1674)
- 1 augustus 1674: Tornado treft de Domkerk
| Bronnen en referenties: |
|
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Tornadoes van Wikimedia Commons. |
