Wormer (dorp)
Van Wikipedia
Wormer is een voormalige zelfstandige gemeente in de Zaanstreek, in provincie Noord-Holland. Het dorp ligt aan de oostzijde van de rivier de Zaan, tegenover Wormerveer, en vormt sinds 1991 samen met Jisp, Neck, Oost-Knollendam, Spijkerboor en Wijdewormer de gemeente Wormerland.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis Wormer
Wormer behoort tot de oudste plaatsen van de Zaanstreek. De plaats wordt in 1063 genoemd in een lijst van de abdij van Egmond, maar is waarschijnlijk al veel ouder. In 1280 weerstonden de inwoners van Wormer diverse aanvallen van de Friezen en Westfriezen. Hiervoor kregen de inwoners van Wormer door Floris V, graaf van Holland en Zeeland vrijstelling van het betalen van tol, in die tijd een belangrijk voorrecht. Tijdens de Tachtigjarige oorlog voltrok zich een belangrijk treffen tussen de Geuzen en Spaanse troepen in Wormer. Op 1e Pinksterdag 30 mei 1574 probeerden 1400 soldaten van de Spaanse troepen Wormer en Jisp te veroveren. Ze werden door de Geuzen, vrijbuiters en inwoners van beide dorpen verpletterend verslagen. Doordat vergelijkbare aanvallen op Ilpendam en Purmerend eveneens werden afgeslagen, was Waterland hierna voortaan vrij van Spaanse invloeden. Wormer kende een tijd van grote bloei in 16e en 17e eeuw door de beschuitbakkerij die toentertijd in dit dorp was gevestigd. Ruim 130 beschuitbakkers zorgden voor de bevoorrading van de vele schepen van de Vereenigde Oostindische Compagnie. De Wormerse Tweeback was zeer vermaard en werd zelfs genoemd in diverse toneelstukken van Bredero (dat pas op enkaer als een paer Wormer tweebakken!). Daarnaast was Wormer, net als de rest van de Zaanstreek, een bedrijvig gebied met vooral veel stijfselmakerijen, traankokerijen en zeildoekweverijen. In totaal hebben in Wormer ooit minimaal 66 molens gestaan. Vandaag de dag is hiervan slechts 1 molen bewaard gebleven, namelijk molen 'de Koker'.
[bewerk] Wapen van Wormer
Wormer voert het logo een Lepelaar sinds het ontstaan van de gemeente Wormerland. Voorheen was dit het verbonden hoofd. Ook wel genoemd : "Van lazuur beladen met een manshoofd van goud".
.
Ontstaan van het oude dorpsschild :
De oorsprong is tot op heden niet bekend, wel zijn er 3 mogelijke verklaringen: 1) het hoofd is een hoofd van een Westfrieze hoofdman, die in Wormer is onthoofd en naar Floris V is gebracht. Dit verhaal komt een aantal keren terug in afbeeldingen en versjes ter plaatse. 2) het is het hoofd van Christus met de doornenkroon, 3) het is het hoofd van de parochieheilige, St.Odulphus. Een vierde verklaring is de volgende: de weesjongen Jan Gerritsz uit Wormer onthoofde in 1574 een spaanse hopman, als wraak voor een slag met een houwdegen die hij had gekregen. Hij bood het hoofd aan aan de prinselijke bevelhebber, Diederik Sonoy in Purmerend. Als herinnering werd het hoofd opgenomen in het wapen van Wormer.
Aangezien ook in het kerkzegel een hoofd voorkwam is het logischer te denken aan het hoofd van Christus of van Sint Odulphus.
In de loop der tijden is het hoofd op verschillende manieren afgebeeld, al dan niet met haar (wond?) band. Alleen al in de plaatselijke kerk zijn drie versies van het wapen afgebeeld: de oudste is van een aanziende man met baard en snor en een haarband. De tweede is een ter zijde afgebeeld hoofd, zonder baard of snor met een lange band om het hoofd. De derde, en waarschijnlijk de jongste is een morenkop, met kroeshaar en ringen door de oren en met een smalle wrong om het hoofd. Deze afbeelding komt ook voor in een 18e eeuws manuscript.
[bewerk] Wormer in het nieuws
[bewerk] Gat van Wormer
In september 1959 werd de rust in Wormer ruw verstoord door de vondst van een eigenaardig gat met een diameter van circa 60 centimeter op het land van boer Teun Jongert. Eigenlijk waren het zelfs twee gaten, want ook op het land van boer R. Grevers was zo'n merkwaardig gat ontstaan, maar Grevers had het gat snel gedempt omdat de mysterieuze kuil een gevaar vormde voor de koeien op zijn land. Het gat van Jongert werd groot nieuws en trok zelfs filmploegen uit Amerika en tal van Europese landen naar Wormer. De inslag van een projectiel van onbekende makelij leek de meest voor de hand liggende gedachte. En dus verscheen Defensie ten tonele. Onder leiding van majoor J.J. Blommaart van de Explosieven Opruimingsdienst werd een poging gedaan om met zwaar materieel de boel uit te graven. Het werd een haastklus, want de majoor kreeg voor het graafwerk slechts een week de tijd en een budget van maar 2500 gulden. Toen de centen op waren werd de operatie op gezag van hogerhand afgeblazen. Zeer tot onvrede van de majoor die volgens eigen zeggen op een diepte van 27 tot 28 meter op iets hards was gestoten. Blommaart had ook een duidelijke mening over de aard van de inslag. Hij zocht de oorzaak in de inslag van een raket, mogelijk een Russische raket of de trap van een Spoetnik.
Blommaart was niet tevreden met de stopgezette operatie en kwam met het voorstel een internationaal fonds op te zetten om verdere onderzoek uit de bekostigen. Amerika zag wel wat in de mogelijke vondst van een Spoetnik, maar het ministerie van defensie zag niets in buitenlandse pottenkijkers en verwierp het voorstel. Dat betekende de doodsteek van het Gat van Wormer. Het gat werd dichtgegooid en dat was dat. Enkele jaren later liet Blommaart in een radio-uitzending van de Vara nogmaals weten graag weer in Wormer aan het graven te gaan: "Mijn handen jeuken om weer aan het karwei te beginnen. De voorwerpen, die naar schatting zo'n 60 centimeter diameter hebben, krijgen we eruit zo zeker als tweemaal twee vier is." Maar de majoor heeft nooit meer de gelegenheid gekregen om deze uitspraak te bewijzen. Het gat was dicht en bleef dicht. Bijna zestien jaar later, op 19 augustus 1975, was er plotseling weer een mysterieus gat van een meter of drie diep, zo'n 600 meter oostelijker van de vroegere gaten. Veehouder Willem Dokter aan de Dorpsstraat wist niet wat hij zag en dekte het af met planken. Weer opwinding. Tal van instanties bemoeiden zich ermee, maar gegraven werd erin 1975 niet. Het bleef bij het spuien over theorieën over de mogelijke oorzaak. Een raket, delen van een satelliet, een meteoriet? Die gedachte werd nog versterkt door de waarnemingen van enkele Zaankanters die op het moment van de inslag een vuurbal boven Wormer hadden waargenomen.
Archeoloog H. Altena van de Universiteit van Amsterdam hield er een aanmerkelijke minder spectaculaire opvatting op na. He gat van 1975 was evenals dat van 1959 volgens hem ontstaan door voormalige waterputten. Menselijk ingrijpen als oorzaak. Dat was ook de opvatting van professor F.F.F.E. van Rummelen van de Rijks Geologische Dienst die in oktober 1975 in Ons Huis in Wormer zijn visie kwam toelichten. Volgens de professor was het gat ontstaan door het weggraven van de vruchtbare zeeklei die als bemesting werd gebruikt. Zo'n gat werd vroeger dan weer opgevuld met veen. Dat veen zou in de loop der jaren dermate zijn ingeklonken dat het plotseling was weggezakt waardoor van de ene op de andere dag een gat kon ontstaan. De opvatting van van Rummelen werd lang niet door iedereen gedeeld. Waarom zeeklei naar boven halen als er genoeg mest van de koeien voorhanden is om het, land te bemesten? Majoor Blommaart hoorde de uitleg, van de professor aan en deed die vervolgens af met de opmerking 'flauwekul'.
Vooralsnog blijft de oorzaak van het ontstaan van de gaten een mysterie.
[bewerk] Cacaobrand
Op 18 december 2003 was Wormer landelijk in het nieuws, doordat een grote cacaobrand uitbrak in een loods aan de Veerdijk, waarbij onder meer blauwzuurgas vrijkwam. Een nabij gelegen basisschool, enkele bedrijven en het gemeentehuis moesten worden ontruimd. 's Avonds werden circa 1300 inwoners geëvacueerd.
[bewerk] Trivia
Inwoners van Wormer werden vroeger stienegooiers genoemd, omdat mensen uit Wormer ooit tijdens een brand in hun dorp de brandweer van Wormerveer met stenen bekogelden toen die te hulp wilde komen.
[bewerk] Geboren of woonachtig (geweest) in Wormer
- George Baker (Hans Bouwens, 1944), Nederlandse zanger van populaire liedjes.
- Thijs Al, mountainbiker en veldrijder
- Martinus Duncanus (Maarten Donck), (1508 - 1590), schrijver
- G.W. Sok zanger van anarcho-punk band The Ex
- Tim Klijn (30 juni 1979), Nederlands Diskjockey bij Radio 538
- Robin Koenders, kanoër
- Pieter Jan Leeuwerink (10 februari 1962), Nederlands volleyballer († 2004)
- Jan Jansz Struys avonturier/ontdekkingsreiziger/zeilmaker 1631 - 1694
- Henk Sprenger (3 januari 1919), Nederlands striptekenaar († 2005)
- Terrie gitarist van anarcho-punk band The Ex
- Thorwald Veneberg (16 oktober 1977) professioneel wielrenner
- Piet de Wit (6 maart 1946) (baan)wielrenner, 2x wereldkampioen stayeren (1966, 1967).
[bewerk] Referenties
- C. Mol, Uit de geschiedenis van Wormer, Meyer Pers N.V., Wormerveer.
