Kasus

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Eit kasus er ein grammatisk kategori som viser kva funksjon dei nominale setningsledda har i setninga. I norsk har dei personlege pronomena kasus, skilnaden mellom eg og meg og du og deg i setningar som eg ser deg og du ser meg er ein kasusskilnad, eg og du er nominativsformer og meg og deg er akkusativformer.

Det finst i hovudsak to kasussystem, nominativ-akkusativ-system og ergative system.

[endre] Nominativ-akkusativ-system

I desse systema har subjektet til transitive verb same kasus som subjektet til intransitive verb. Det er mange døme på nominativ-akkusativ-system, eitt kan vere indoeuropeiske språk.

[endre] Kasus i norske dialektar

Tal:	Eintal			Fleirtal
Bundenheit:	Ubunden form	Bunden form		Ubunden form	Bunden form
Kasus:	N/A/D	N/A	D	N/A/D	N/A	D
Gudbrandsdalen	einn båt	'båtn	'båté	"båte	"båtæinn	"båtåm
Selbu	en båt	'båtn	'båtã	"båta	"båtainn	"båtåm
Nordmøre	εn båt	'båtn	'båta	"båta	"båtainn	"båtå

I mange norske dialektar finn ein òg kasusbøying av substantiv. I ubunden form er det ikkje kasusdistinksjon, men i bunden form er det ein skilnad mellom dativ (for indirekte objekt og etter visse preposisjonar, i prinsippet dei same som i tysk, og nominativ for alle andre grammatiske funksjonar, inkludert objekt. Som regel er det slik at i eintal dativ får hankjønnssubstantiv same suffiks som vi finn for eintal nominativ hos hokjønnssubstantiv, og omvendt, mens inkjekjøn får eit eige suffiks. I fleirtal får alle genera same suffiks, som regel -om i austnorske og -o i vestnorske dialektar. (Sjå tabellen til høgre.)

Særskilde dativformer av substantiv finst i dag hovudsakleg i midlandsmål, nordlege e-mål og trøndsk sørom Trondheimsfjorden, og dei fleste stadene er desse formene på sterkt vikande front mellom yngre språkbrukarar.

[endre] Ergative system

I desse systema har objektet til transitive verb same kasus som subjektet til intransitive verb. Det er mange døme på nominativ-akkusativ-system, eitt kan vere grønlandsk.