Vepsisk språk

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Vepsisk (vepsan kel')
Klassifisering:	uralske språk austersjøfinske språk
Bruk
Tala i:	Russland
Område:	Den karelske republikken, Leningrad oblast Vologda oblast
Vepsisktalande i alt:	5 800 (2002)
Rangering:	Ikkje blant dei 100 største
Skriftsystem:	Kyrillisk, Latinsk
Offisiell status
Offisielt språk i:	-
Språkkodar
ISO 639-2:	fiu (Andre finskugriske språk)
SIL	VEP

Vepsisk er eit språk som høyrer til den austersjøfinske språkgreina av den uralske språkfamilien. Vepsisk blir snakka av ca. 5 800 menneske på sør- og austsida av Onega, av eit folketal på 8 240 vepsarar.

Innhaldsliste 1 Dialektar 1.1 Karakteristiske drag 2 Grammatikk 3 Språkhistorie 3.1 Indre språkhistorie 3.2 Ytre språkhistorie 4 Litteratur 4.1 Vepsiskspråkleg litteratur 4.2 Språkvitskapleg litteratur 5 Eksterne lenkjer

[endre] Dialektar

Vepsisk blir delt inn i tre dialektar, nord- midt- og vestvepsisk, jf. oversikta:

• nordvepsisk
• keskivepsisk
  • austleg midtvepsisk
  • Ojatti
  • Šimjärvi-Päžare
  • Suda-joki
  • sørvestleg midtvepsisk
• sørvepsisk.

[endre] Karakteristiske drag

Det er relativt små dialektskilnader, og talarar frå dei ulike dialektområda forstår kvarandre relativt godt. Den dialekten som skil seg mest ut er nordvepsisk. Lyden j i byrjinga av ord er endra til palatal d, t.d. ďäŕv "sjø" (fi. 'järvi') og ďoob "(han/ho) drikk" (fi. 'juo'). Likvidane l, n, r er palatalisert, t.d. poigaĺe "til guten" (fi. 'pojalle'). I nordvepsisk har dei lange vokalane uu og ii halde seg, t.d. puu "tre" og hiiŕ "mus", mens yy har blitt diftongisert til [yu], t.d. püu 'pyy'. I andre dialektar er alle dei høge lange vokalane diftongisert, så vi har puo og hieŕ.

[endre] Grammatikk

Vepsisk har 24 kasus, dvs. ca. 10 fleire enn i dei andre austersjøfinske språka. Dei fleste3 nye kasusa er oppstått etter grammatikalisering av tidlegare postposisjonar.

[endre] Språkhistorie

[endre] Indre språkhistorie

Samanlikna med dei andre austersjøfinske språka har vepsisk ein relativt konservativ lydhistorie.

Innafor morfologien har det derimot skjedd ein del nylagingar.

[endre] Ytre språkhistorie

Språka til folkeslaga som vart vurdert som "upålitelege" etter andre verdskrigen mista alle rettane sine i Sovjetunionen. Eitt av desse språka var vepsisk (sannsynlegvis fordi vepsarane (i lag med kolasamane) vart vurdert som for gode vener av finnane). Det vepsiske kyrilliske skriftspråk vart dermed ikkje tatt i bruk att etter krigen.

[endre] Litteratur

[endre] Vepsiskspråkleg litteratur

• Arapovic, Borislav: Lapsiden biblii. Stokgol'm Helsinki: Biblijan kändmizen institut, 1996. ISBN 91-88794-11-3.
• Kottina, Anna: Meiden sana : lugendkirj augotizskolan täht. Karjala, Petroskoi: Periodika, 1998. ISBN 5-88170-016-3.
• Nieminen, Markku (toim.): Kodima, Vepsänma. Kuhmo: Juminkeko, 2003. ISBN 952-5385-16-7.
• Zaiceva, Nina: Abekirj. Karjala, Petroskoi, 1991. ISBN 5-7545-0460-8.
• Zaiceva, Nina: Icemoi lugemist : vepsiskn kelen lugendkirj 3.–4. klassale. Karjala, Petroskoi, 1994. ISBN 5-7545-0658-9.

[endre] Språkvitskapleg litteratur

• Kalima, Jalo: Vepsän sanastoa (Eripainos Virittäjästä n:o 1-3). Helsinki, 1927.
• Lönnrot, Elias: Om det nord-tschudiska språket (Elias Lönnrotin väitöskirja vepsiskn kielestä vuodelta 1853). Kuhmo, Juminkeko, 2002. ISBN 952-5385-10-8.
• Wiik, Kalevi: Vepsän vokaalisointu. Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1989. ISBN 951-717-564-7.
• Zaitseva, Maria: Vepsän kielen lauseoppia. Helsinki: Suomalais-ugrilainen seura, 2001. ISBN 952-5150-61-5.

[endre] Eksterne lenkjer

• Vepsän Seura
• Vepsäläiset ja vepsän kieli - Nina Zaitseva