Sergei Eisenstein
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Sergei Mikhailovich Eisenstein/Eizenshtein (en rus: Сергей Михайлович Эйзенштейн) o Sergejs Eizenšteins (en leton) (nascut a Riga lo 23 de genier de 1898 - mòrt a Moscòu l'11 de febrier de 1948) foguèt un cineasta leton e rus (amb d'originas alemandas, josievas e suedesas) que tenguèt un ròtle majorau dins la cultura de l'URSS e dins l'istòria dau cinèma. Especialament foguèt director, montaire e teorician dau cinèma.
Fiu d'un paire d'origina josieva, alemanda e suedesa e d'una maire russa ortodòxa, estudièt l'arquitectura e lei bèleis arts mai interrompèt leis estudis per fin de s'engatjar dins lei milícias popularas que participèron a la Revolucion d’Octòbre.
Dins l'Armada Roja, intrèt en contacte amb lo teatre en trabalhant coma responsable dei decòrs e coma director e interprèt d'espectacles pichons per la tropa. La sieuna experiéncia coma director de scèna dau Teatre Obrier (1920) lo quichèt a estudiar la direccion teatrala a l'escòla estatala. Aquí desvolopèt una concepcion personala de l'art dramatic basada sus la juxtaposicion d'imatges de contengut emocionau fòrt e seguiguèt leis ensenhaments de Vsevolod Meyerhold.
Son primier contacte amb lo cinèma foguèt lo rodatge d'un pichòt cortmetratge inclús dins lo montatge de l'òbra teatrala Lo savi. Comencèt de s'interessar activament a aqueu mejan artistic nòu e rodèt lo lòngmetratge La grèva (1924), amb una sequéncia famosa que i utilitzèt l'imatge dau bestiau sacrificat au tuador, intercalat amb un autre de trabalhadors fusilhats per de soudats tzaristas. En seguida dau rodatge de La grèva, trenquèt amb lo Proletkult.
Alunhat ja dau Teatre Obrier, recebèt la mission de rodar un filme commemoratiu de la Revolucion de 1905 que se transformèt en la sieuna òbra mai celèbra: Lo cuirassat Potiomkin (1925). Considerada coma una dei fitas majoras atenchas per lo cinèma mut, la scèna de la mutinariá dins lo vaissèu e la scèna vertiginosa d'accion deis escaliers constituisson de ponchs decisius dins la configuracion dau lengatge cinematografic.
Realizèt l'òbra geniala Octòbre (1927), reconstruccion dei fachs decisius de 1917, basada sus l'òbra dau jornalista estatsunidenc John Reed Lei dètz jorns qu'esbrandèron lo Mond.
Comencèt alora d'aver de problèmas seriós amb la censura sovietica, çò que lo menèt a signar un contracte amb la Paramount e a s'installar ais Estats Units. Pasmens, obtenguèt pas lo permés de residéncia e poguèt pas enregar ges de projècte. Alora se n'anèt en Mexic, que i rodèt lo filme incomplet ¡Que viva México!, una òbra ont assagèt de montatges aproximatius diferents. L'MGM aqueriguèt a una venda a l'enquant una part dei negatius, que puei leis utilizèt dins ¡Viva Villa!; una autra part passèt au productor Sol Lesser que realizèt amb aquelei fragments Tormenta subre Mexic. Una quita amiga d'Eisenstein, Mary Seaton, n'utilizèt una autra part dins lo filme Temps au soleu, d'influéncia decisiva dins lo desvolopament posterior dau cinèma mexican.
Après son experiéncia de pauc de succès coma cineasta en exili, decidiguèt de tornar en URSS. Tornarmai s'embronquèt a de dificultats grandas per menar a tèrme son trabalh. Lo rodatge dau Prat de Bezhin, basat sus un cònte d'Ivan Turgenev, foguèt interromput per la censura.
Alora se dediquèt a la redaccion de tèxts teorics brilhants, mentre que demenissián leis atacas politicas còntra son òbra e sa persona; d'atacas qu'empachèron pas que rodèsse Alexandre Nevskii (1938), son primier filme sonòr, amb la musica de Sergei Prokofev, amb lo quau ganhèt lo prèmi Stalin. Amb Ivan lo Terrible (1942) inicièt un projècte biografic ambiciós a l'entorn de la figura dau tzar Ivan IV, que son estructura originala se compausava de tres parts; la burocracia sovietica interpretèt l'òbra coma una denóncia dau culte de la personalitat d'Stalin. La segonda part dau projècte, La conjuracion dei boiars, foguèt proïbida fins a la mòrt dau dictator, en 1953, cinc ans après lo decès dau quite director cinematografic.
Sergei Eisenstein s'es destacat coma teorician amb d'òbras coma Teoria e tecnica cinematografica, La forma dins lo cinèma, Reflexions d'un cineasta e Realizacion cinematografica, en mai d'articles e d'assais multiples .
