Ameryka Południowa i Środkowa w XIX wieku

Z Wikipedii

Ameryka Południowa i Środkowa w XIX wieku

[edytuj] Wojny wewnętrzne

Na terytoriach byłych trzech hiszpańskich Wicekrólestw, to jest Nowej Granady, Peru i Rio de La Plata w Ameryce Południowej powstało po wojnach z Hiszpanią dziesięć samodzielnych republik. Doliczając Brazylię i trzy Gujany (francuska, brytyjska i holenderska) w Ameryce Południowej w połowie XIX w. było ich czternaście. Nie wszystkie rządy i społeczeństwa nowych państw były zadowolone z żywiołowo ukształtowanych granic i nastąpił ich retusz w kilku wewnętrznych wojnach.

Walczyły ze sobą m.in. Paragwaj z Brazylią, Argentyną i Urugwajem, Paragwaj z Boliwią, Ekwador z Peru i Kolumbią, Chile z Boliwią i Peru (wojna o Pacyfik 1879-1883), wreszcie Brazylia z Kolumbią i Peru w latach 1903-05. Najkrwawszą była wojna Trójprzymierza z Paragwajem w latach 1864-70, w której zginęło ok. 300 tys. ludzi, prawie 60 procent mieszkańców Paragwaju. Doszło też do wojny Chile i Peru z Hiszpanią, próbującą odzyskać dawną pozycję (1865-71).
Po 1880 r. nastąpiło też powiększenie terytoriów Argentyny i Chile przez anektowanie surowych, subantarktycznych obszarów Patagonii na południowym skraju Ameryki Południowej.

[edytuj] Imigracja z Europy

W XIX w. miała miejsce wielka fala emigracyjna Europejczyków do wszystkich nowoutworzonych państw latynoamerykańskich. Najwięcej, bo ok. 4,5 mln. emigrantów, zwłaszcza z południowej Europy, osiedliło się w Argentynie i Chile, które to kraje miały klimat najbardziej zbliżony do europejskiego. Prawie trzy miliony osadników przybyło do Brazylii, w tym znaczna grupa Polaków.

Odziedziczone po byłych hiszpańskich wicekrólestwach struktury społeczne i administracyjne, utrzymywały się w nowych państwach latynoskich przez wiele dziesięcioleci. Dominującą pozycję mieli ludzie biali, pochodzenia europejskiego, więc początkowo głównie Hiszpanie i Portugalczycy. Z nich rekrutowali się właściciele ziemscy, przemysłowcy, wyżsi wojskowi, elity władzy, urzędnicy administracji i inteligencja.

Ograniczone prawa obywatelskie miała ludność metyska, to jest potomkowie Europejczyków i Indian, także mulaci - potomkowie Europejczyków i Afrykanów, oraz zambos - potomkowie Indian i Murzynów. Prawie zupełnie jakichkolwiek praw obywatelskich pozbawieni byli tubylczy Indianie i czarni niewolnicy z Afryki. Nawet po zniesieniu niewolnictwa, które najdłużej, bo do 1888 r., utrzymało się w Brazylii, Murzyni pozostali na dołach drabiny społecznej. Po ustaniu handlu niewolnikami zastąpili ich częściowo, sprowadzani na dużą skalę do prac w kopalniach i przy budowie kolei, kontraktowi robotnicy chińscy i japońscy.

[edytuj] Gospodarka

Od połowy XIX w. we wszystkich krajach latynoskich dotychczasowa feudalno-obszarnicza gospodarka zaczęła przekształcać się powoli w gospodarkę typu kapitalistycznego. Przede wszystkim nastąpił znaczny rozrost miast, a w nich zaczęto budować coraz więcej zakładów przemysłowych. Przy pomocy kapitału zagranicznego powstawały szlaki drogowe i kolejowe, łączące główne ośrodki gospodarcze ze sobą, a zwłaszcza z miastami portowymi. Największą inwestycją komunikacyjną w Ameryce Południowej była budowa Kanału Panamskiego, łączącego Morze Karaibskie z Oceanem Spokojnym. Celem zrealizowania tej inwestycji w 1879 r. powstała francuska spółka, założona przez Ferdynanda Lessepsa, budowniczego Kanału Sueskiego. Spółka ta jednak zbankrutowała potem w atmosferze międzynarodowego skandalu. Inwestycję ukończyli Amerykanie dopiero w latach 1904-14.

Najszybszy rozwój gospodarczy i najwyższą stopę dobrobytu w Ameryce Południowej uzyskała Argentyna. Sprawił to wielki eksport mięsa wołowego, pszenicy i bawełny, uzyskiwanych z rozwiniętej na dużą skalę hodowli bydła na bezkresnych pampasach argentyńskich i z olbrzymich plantacjach rolnych.
Chile czerpało swe dochody z wydobycia miedzi, srebra, cyny i saletry.
Brazylia stała się największym na świecie eksporterem kawy i drugim, po Kubie, cukru trzcinowego. Wielkim jej bogactwem były też tytoń, kauczuk i drewno z puszcz Amazonii.
Peru przez kilkadziesiąt lat zarabiało głównie na sprzedaży guano ptasiego, jako nawozu dla rolnictwa.
Meksyk nadal był wielkim producentem srebra, a od początku XX w. podstawą rozwoju tego kraju stało się wydobycie ropy naftowej.
Prawie wszystkie państwa Ameryki Środkowej wyspecjalizowały się też w produkcji owoców cytrusowych i bananów.

Zobacz też: Wenezuela, Kolumbia, Historia Ameryki Południowej i Środkowej