Architektura secesji
Z Wikipedii
| Historia architektury: |
| < Historyzm |
| Architektura secesji |
| Czas trwania: przełom XIX i XX w. Zasięg: Europa, Ameryka |
| ... w Austrii i Europie Środkowej ... w Belgii i w Holandii ... we Francji ... w Hiszpanii ... w Niemczech ... w Polsce ... we Włoszech |
| Szkoła chicagowska |
| Modernizm > |
Secesja jako kierunek w architekturze rozwijała się w latach 1895-1914, lecz zasadniczy rozkwit trwał do około 1905. Secesja była rezultatem poszukiwań wyzwolenia formy budynku z czystego naśladownictwa dawnych epok (historyzmu) i wytworzenia nowego stylu.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
Okres secesji w architekturze jest bardzo różnie określany w poszczególnych krajach, jednak nazwano go prawie równocześnie z powstaniem stylu. Popularna w Polsce nazwa secesja, używana także m.in. w Austrii (Sezession) wywodzi się z nazw grup artystycznych: secesji wiedeńskiej i monachijskiej. W Niemczech i krajach skandynawskich używa się raczej nazwy Jugendstil (styl młodzieżowy), we Francji Art nouveau (nowa sztuka), w Hiszpanii i Włoszech mówi się o modernismo (nie mylić z modernizmem). W Wielkiej Brytanii odpowiadał im m.in. ruch Arts and Crafts, zaś w USA Szkoła chicagowska. Wszelkie te lokalne prądy dotyczą jednak zasadniczo, oceniając z perspektywy XXI wieku, jednego zjawiska.
[edytuj] Historia
[edytuj] Źródła stylu secesyjnego
Najwcześniej tendencje do wysublimowania się nowego stylu pojawiły się we Francji, częściowo pod wpływem Ecole des Beaux-Arts, Viollet-le-Duca. Niektórzy doszukują się źródeł art nouveau w prezentowanej przez niego (i przez Anglika Williama Morrisa odmianie neogotyku. Dalszymi czynnikami, które zapoczątkowały rozwój nowej architektury były racjonalistyczne prądy filozoficzne oraz zetknięcie się z japońską grafiką i kaligrafią. Awangardowa dążność do postępu miała podłoże etyczne. Niejednorodność stylistyczna początkowej secesji wywodziła się stąd, że miała ona podłoże intelektualne, a nie formalno-artystyczne. Secesja była owocem kultury swoich czasów.
[edytuj] Rozkwit na przełomie XIX i XX wieku
Ogniska rozwoju architektury secesyjnej wytworzyły się w kilkunastu dużych miastach Europy o tradycjach artystycznych. Secesja szybko staje się modna, a jej elementy pojawiają się w historyzującym budownictwie przełomu XIX i XX wieku.
[edytuj] Schyłek
Na początku XX w. pojawia się, szczególnie w architekturze domów towarowych redukcyjna odmiana secesji, w której wielkim przeszkleniom i płaszczyznom towarzyszą stosunkowo proste i rygorystycznie rozmieszczone pilastry, zaś ornament koncentruje się na zwieńczeniu i wejściu do budynku. Po 1905 secesja w architekturze stopniowo zanika, stapiając się z eklektycznym stylem 1910, łączącym w sobie klasycyzm, neobarok i wczesny modernizm.
Po I wojnie światowej secesja, która już wcześniej wydawała się przeżytkiem, spotykała się prawie wyłącznie z surową krytyką ze strony ówczesnej awangardy. Wielu architektów, którzy tworzyli początkowo w stylu secesyjnym stało się radykalnymi zwolennikami funkcjonalizmu.
Secesja w porównaniu z innymi stylami była jedynie epizodem w historii architektury, lecz doprowadziła do trwałych przekształceń w pojmowaniu roli architektury i sposobie projektowania.
[edytuj] Cechy architektury secesyjnej
Secesja stanowiła próbę stworzenia nowego stylu bez odniesienia do historii, lecz wyłącznie na podstawie motywacji estetycznej i natchnienia twórcy. Ten sposób tworzenia spotkał się z silną krytyką wielu współczesnych, podkreślających, że wcześniejsze style powstawały w inny sposób - rzekomo drogą ewolucji wynikającej z czynników środowiskowych.
Secesję cechowała forma stosunkowo abstrakcyjna, lecz jednocześnie o bogatej ornamentyce. Poza czołowymi architektami, wyznaczającymi rozwój kierunku, styl ograniczał się zasadniczo do zdobnictwa, sprawy funkcji i konstrukcji pozostawiając inżynierom budowlanym. Szczególnie jest to widoczne w budownictwie mieszkaniowym, gdzie rozwiązania urbanistyczne i rzuty mieszkań pozostały zgodne z praktyką XIX w. Budynki użyteczności publicznej, choć wykazujące się innowacyjnością, korzystały z wątków romantycznych i elementów zarówno neoromańskich, jak i neogotyckich.
Respekt wobec natury przejawiał się w ornamencie i strukturze budynku. Ornament secesyjny miał nie tylko podkreślać konstrukcję i tektonikę budynku, lecz także stanowił symboliczne przedstawienie jego funkcji. Wśród ornamentyki secesyjnej pojawiają się stylizowane formy roślinne, postacie i maski długowłosych kobiet, formy przypominające niekiedy draperie lub skórę, reliefy wypełniają niekiedy całą powierzchnię ścian zewnętrznych. Elewacje posiadają ciągłą i płynnie przechodzącą powierzchnię, widoczne jest zamiłowanie do miękkich i krzywych linii i wyobleń. Ornament obejmuje także detale wykończenia budynku, takie jak klamki czy balustrady schodów.
[edytuj] Wybrani przedstawiciele secesji
|
|
|
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- muzeumsecesji.pl - Architektura secesyjna w Polsce
- - Architektura secesyjna w Przemyślu
- lartnouveau.com (fr) (en) (de)
- Elementy secesyjne w Bydgoszczy
- Architektura secesji – strona w serwisie ArchINFORM (en) (de)
[edytuj] Bibliografia
- William J. R. Curtis, Moderne Architektur seit 1900, Berlin 2002, ISBN 0714893528
- Peter Gössel, Gabriele Leuthäuser, Architektur des 20. Jahrhunderts, Kolonia 1994, ISBN 3-8228-0265-4
- Frank Russell, Architektur des Jugendstils. Die Überwindung des Historismus in Europa und Nordamerika, Stuttgart, 1981, ISBN 3-421-02570-3
[edytuj] Pozostała literatura
- Gutowski Maciej, Gutowski Bartłomiej, Architektura secesyjna w Galicji, Warszawa 2001
