Bardiów

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°17'42" N 021°16'00" E

Bardiów
Herb Bardiowa
Państwo	Słowacja
kraj	preszowski
burmistrz	Boris Hanuščak
Powierzchnia	72,80 km²
Położenie	49°17' N 21°16' E
Wysokość	277 m n.p.m.
Ludność (2003) • liczba ludności • gęstość	33 402 458,82 os./km²
Nr kierunkowy	0 54
Tablice rejestracyjne	BJ
Położenie na mapie
Strona internetowa miasta

Bardiów występujący również pod nazwami Bardiejów, Bardyjów, Bardejów (słow. Bardejov,, niem. Bartfeld, węg. Bártfa, cz. Bardijov lub Bardějov, cyg. Bartwa) – miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Szarysz.

Bardejov leży na wysokości 277 m n.p.m. na północnych krańcach Pogórza Ondawskiego nad rzeką Topla. Liczba mieszkańców miasta wynosi 33 247 osób [2002], powierzchnia miasta – 72,78 km². Współrzędne geograficzne – 49°17'34 N, 21°16'40 E. Dzieli się na dzielnice:

1. Bardejov
2. Bardejovská Nová Ves
3. Bardejovská Zábava
4. Bardejovské Kúpele
5. Dlhá Lúka (włączona w 1971)
6. Miháľov.

Przez Bardejov przebiega droga krajowa nr 77 ze Svidníka do Popradu, z którą łączy się droga lokalna 545 z Preszowa do przejścia granicznego Konieczna-Becherov. W Bardejovie kończy się linia kolejowa z Preszowa.

[edytuj] Historia

Okolice miasta były zamieszkane już w neolicie. W XI w. istniała tu słowiańska osada, wraz z całym Górnym Szaryszem włączona w tym okresie do Królestwa Węgier. Pierwsza pisemna wzmianka o Bardiowie pochodzi z 1241. Na przełomie XIII i XIV w. osiedlili się w mieście niemieccy osadnicy ze Śląska. W XIV i XV w. Bardiów był ważnym ośrodkiem rzemiosła i handlu, zdobywając kolejne przywileje, m.in. prawo składu. Do rozkwitu miasta przyczyniło się jego położenie na szlaku handlowym z Półwyspu Bałkańskiego do Polski i na Ruś. Kupcy bardiowscy m.in. sprzedawali w Polsce wina tokajskie. W 1367 r. miasto zostało podniesione do rangi wolnego miasta królewskiego. W 1412 r. król Węgier Zygmunt Luksemburski zastawił Bardiów polskiemu szlachcicowi A. Balickiemu za pod pożyczkę 13 000 złotych. Od XV w. Bardiów był członkiem związku pięciu miast wschodniej Słowacji – Pentapolitany.

W rozwoju miasta nie przeszkodziły liczne dotykające go konflikty zbrojne. Podczas wojny polsko węgierskiej w 1402 r. Bardiów okupowały wojska polskie. W 1410 r. pod miastem miała miejsce bitwa, w której wojska polskie pokonały sprzymierzone z Krzyżakami oddziały króla Zygmunta Luksemburskiego pod dowództwem Ścibora ze Ściborzyc, które uprzednio najechały ziemię sądecką. W 1430 r. miasto napadli husyci. Później niszczyły je wojny węgiersko-habsburskie I wojny z Turkami.

Szczyt rozwoju Bardiowa przypadł na przełom XVI i XVII w. Z tego czasu pochodzi większość zabytkowych budowli. W mieście działała pierwsza na Węgrzech publiczna biblioteka, istniały dwie drukarnie, gimnazjum i pierwszy na ziemiach słowackich teatr. Pod koniec XVII w. miasto zaczęło podupadać. W 1679 r. dotknęła je epidemia, w 1680 r. wielki pożar; podobne katastrofy powtarzały się przez cały XVIII w., gdy doszły do nich jeszcze toczące się w tych okolicach węgierskie powstania przeciw Habsburgom.

Od XVIII w. datuje się lecznicze wykorzystanie okolicznych źródeł mineralnych. Impulsem do ponownego rozwoju miasta było połączenie go linią kolejową z Preszowem w 1893 r. W 1910 r. miasto miało 6,6 tys. mieszkańców, z czego 2,6 tys. Słowaków, 2,2 tys. Węgrów i 1,6 tys. Niemców. I i II wojna światowa ominęły miasto. Po II wojnie światowej w mieście powstały liczne zakłady: przemysłu maszynowego, obuwniczego, skórzanego, meblarskiego i spożywczego. W latach 50. XX w. ruszyła odbudowa i renowacja starówki.

Zastój w rozwoju miasta w XVIII i w XIX w. pozwolił na zachowanie wielu zabytków, które przy intensywnej urbanizacji zapewne uległyby zniszczeniu. Z tego powodu w 1950 r. centrum Bardiowa ogłoszono rezerwatem miejskim.

[edytuj] Zabytki

W 2000 r. bardiowskie Stare Miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Najważniejszym zabytkiem miasta jest kościół (bazylika mniejsza) pw. św. Idziego (dom sv. Egidia) z XIV w., rozbudowany w połowie XV w., później wielokrotnie restaurowany. Z jego wieży roztacza się przepiękny widok na starówkę. W środku zachowało się jedenaście późnogotyckich bocznych ołtarzy skrzydłowych, stojących w swych pierwotnych lokalizacjach.

Poza tym w Bardiowie znajdują się:

• najlepiej zachowane na Słowacji mury obronne z XIV-XVI w. z dwiema bramami, basztami i barbakanem,
• nietknięty późnogotycko-wczesnorenesansowy ratusz z 1505-1511, najstarszy renesansowy zabytek Słowacji; obecnie mieszczą się w nim Muzeum Szaryskie i Muzeum Historii Bardejova,
• całość gotyckich (z wpływami renesansowymi) kamienic otaczających rynek,
• kościół pw. Jana Chrzciciela z XV w., pierwotnie gotycki, w XVII w. przebudowany na renesansowy,
• unikalny na tych terenach zespół budynków gminy żydowskiej z XVIII w.: synagoga, szkoła, łaźnia, rzeźnia, budynek władz gminy i cmentarz,
• fontanna z rzeźbą św. Floriana z 1774 r., upamiętniające wielki pożar z tego roku.

Kilka kilometrów od Bardiowa znajduje się uzdrowisko Bardejovské Kúpele i skansen.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dzieje miasta
• Oficjalna strona miasta
• Krótka prezentacja miasta + broszurka w .pdf
• Informacja na stronie Komitetu UNESCO