Dominik Merlini
Z Wikipedii
Domenico Merlini (ur. 22 lutego 1730 w Castello w Valsolda nad jeziorem Lugano, zm. 1797 w Warszawie) - włoski architekt działający w Polsce.
W wieku dwudziestu lat opuścił ojczyznę i przyjechał do Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był spokrewniony.
W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, gdy królem był August III Sas, architektem królewskim był Jakub Fontana. To właśnie od niego uczył się Dominik, by przejąć następnie po nim owe stanowisko. Już w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostawał nim aż do swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Poniatowskiego. Dodatkowo po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd naczelnego architekta Rzeczypospolitej.
Do jego głównych zadań należała konserwacja, remonty i opieka się istniejącymi już gmachami. Dlatego też większość budowli, o których mówimy dziś, że były jego projektu, została po prostu przez niego przebudowywanych. Przebudowy te były jednak tak radykalne, że z poprzednich brył zwykle nie pozostawało wiele. Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim kompleksie pałacowo-ogrodowym w Łazienkach Królewskich. Właściwie cały ten kompleks powstawał według projektu Merliniego, na miejscu wcześniejszej, małej rezydencji królewskiej.
Na początku swej pracy projektował on w stylu późnego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał się w Europie. To, że przeszedł na klasycyzm, było w dużej mierze zasługą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do jego "wynalazków" należał portyk kolumnowy, poprzedzający wejście główne, które jest wgłębione w stosunku do ściany frontowej budynku.
Innymi detalami, chętnie stosowanymi przez Merliniego były kamienne balustrady, którymi wieńczył fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie). Poza tym stosował ozdobne wsporniki, czyli elementy znajdujące się między kolumną, a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem). Wszystko to były pozostałości po jego nawykach z czasu baroku, które przecież nie występowały często w klasycyzmie europejskim.
Merlini nie tworzył wyłącznie dla króla. Zaprojektował wiele dwrów, pałaców i kamienic magnackich. Jak obliczyli historycy, Dominik pozostawił po sobie ok. 50 dzieł. Największe z nich to oczywiście Łazienki, poza tym przebudowa wnętrz Zamku Królewskiego, kilka ratuszy w całej Polsce, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, obiekty użyteczności publicznej, teatry i kaplice.
Dominik Merlini zmarł w 1797 roku w Warszawie. Niestety większość jego dzieł została przebudowana w XIX wieku lub zniszczona w czasie I i II wojny światowej. Największe z nich zostały odbudowane ze zniszczeń wojennych.
