Drzeworyt

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Czterej Jeźdźcy Apokalisy Albrecht Dürer, 1497-98

W murowanej piwnicy Władysław Skoczylas, 1929

Drzeworyt to technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem nazywa się również odbitkę, uzyskaną tą techniką.

W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze.

[edytuj] Rodzaje drzeworytu

Drzeworyt w zależności od przygotowanego klocka i sposobu wycinania dzieli się na:

drzeworyt wzdłużny (langowy) - używana jest deska cięta wzdłuż pnia, w efekcie czego słoje i włókna biegną równolegle do krawędzi deski; tło wycinane jest dłutami i nożami w miękkim drewnie (lipa, jabłoń, świerk),
drzeworyt poprzeczny (sztorcowy) - używana jest deska cięta w poprzek pnia, składająca się z posklejanych małych klocków. Całość klocka cięta jest rylcem w twardym drewnie (bukszpan, dzika grusza).

[edytuj] Historia

Drzeworyt jest uznawany za najstarszą (obok kamieniorytu) technikę graficzną, w Europie w powszechne użycie wszedł w XIV wieku. Najstarszy datowany drzeworyt europejski pochodzi z 1424 roku i został odnaleziony w austriackim klasztorze Buxhein. Przez wynalezieniem czcionki drukarskiej w technice drzeworytniczej odbijano w średniowieczu całe książki - w tym samym klocku wycinano zarówno tekst, jak i ilustracje (były to tzw. książki blokowe lub ksylograficzne).

W 2 połowie XV wieku w drzeworycie pojawia się cieniowanie przy pomocy szrafowania; wcześniej zaznaczano tylko kontury, bez uwzględnienia światła i cienia. Pod koniec XV i na początku XVI wieku tworzą wybitni drzeworytnicy: Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Albrecht Altdorfer, Hans Burgkmair. W technice tej wykonywane są ilustracje, kalendarze, karty do gry i inne druki o charakterze użytkowym. Z czasem drzeworyt ustępuje miedziorytowi, który pozwala na lepsze ukazanie szczegółów.

Drzeworyt, stosowany do końca XVIII wieku, to tzw. drzeworyt wzdłużny. Wraz z wynalezieniem drzeworytu sztorcowego przez Thomasa Bewicka około 1790 roku technika drzeworytnicza odrodziła się. Drzeworyt sztorcowy pozwolił bowiem rytować we wszystkich kierunkach (wzdłużny, ze względu na budowę deski, posiadał w tym względzie pewne ograniczenia) i uzyskać bardziej malarskie efekty. Drzeworyt poprzeczny jest także bardziej precyzyjny, gdyż umożliwia osiągnięcie cieńszej kreski. W XIX wieku był powszechnie stosowany jako technika ilustracyjna dla prasy, ponieważ można go drukować razem z tekstem z jednego składu, co dawało mu przewagę nad innymi technikami (w Polsce m.in. Tygodnik Ilustrowany, Kłosy), a także jako drzeworyt reprodukcyjny, odtwarzający dzieła malarskie. Na przełomie XIX i XX wieku drzeworyt ustąpił innym technikom, ale nadal był wykorzystywany (i jest także dziś) przez artystów, np. Emila Nolde, Paula Gaugin, Edvarda Muncha, Pawła Stellera, Władysława Skoczylasa