Ferdousi
Z Wikipedii
Ferdousi (Firdausi, właściwie: Abu’l-Kasim Mansur Tusi Firdawsi) – najsłynniejszy poeta perski. Urodzony między 932 a 942 rokiem w Tusie, koło Meszhedu, w Chorasanie; zmarł w 1020 lub 1025. Jego mauzoleum znajduje się w rodzinnym mieście; wybudowano je dopiero w XX wieku.
Jest autorem eposu Szahname (Księga królewska), w którym wykorzystał irańskie legendy, podania ludowe, mity oraz zachowane kroniki. Przedstawił w nim dzieje Persji do czasów podboju arabskiego, nawiązał do tradycji starożytnej Persji i gloryfikował dawnych królów, w szczególności bohaterów epoki sasanidzkiej. Opowiada o heroicznych zmaganiach Persów z mitycznym ludem Turańczyków, zamieszkującym rubieże Azji Środkowej (prawdopodobnie chodziło o Turkiestan). Wśród bohaterów Szahname - wielkich władców irańskich, przede wszystkim Sasanidów - odnajdujemy także Aleksandra Macedońskiego.
Księga składa się z 48 tys.-60 tys. (zależnie od wersji) podwójnych półwersów (tzw. bajtów lub bejtów). Pracę nad Księgą królewską rozpoczął ok. 976 poeta Dakiki, lecz zmarł spisawszy niecałe 1000 wersów. Wykorzystał je później Ferdousi, tak samo jak tytuł dzieła. Poeta rozpoczął trzydziestopięcioletnią pracę nad Szahname, gdy miał 40 lat.
Epopeja napisana jest style podniosłym, żywym i pięknym językiem. Dzięki temu wniosła ogromny wkład w odnowę języka perskiego (w tych czasach język nowoperski pozostawał językiem ludowym, podczas gdy językiem dworu i administracji był arabski) i kształtowanie świadomości narodowej. Wpływ tego dzieła porównuje się do wpływu epopei Homera dla kultury Hellenów.
Ferdousi zadedykował poemat ówczesnemu tureckiemu władcy Iranu, który jednak go odrzucił (nie znajdując w nim wzmianek o Turkach). Poeta zmarł w biedzie.
Ferdousi był także autorem wielu wierszy lirycznych (które się właściwie nie zachowały) oraz poematu Jusuf u Zulaiha, opartego na biblijnym wątku Józefa i żołnierzy Putyfara.
Na twórczości Ferdousiego wzorowało się wielu późniejszych poetów perskich.
Na język polski przetłumaczono jedynie fragmenty Szahname.
