Franjo Tuđman

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Franjo Tuđman, Tudjman (ur. 14 maja 1922, zm. 10 grudnia 1999) – generał i polityk chorwacki, od 1990 do śmierci pierwszy prezydent Chorwacji.

W czasie II wojny światowej walczył w partyzantce J. B. Tito. W 1961 odszedł z armii jugosłowiańskiej i podjął pracę na uniwersytecie w Zagrzebiu jako pracownik naukowy w dziedzinie historii i politologii. Jako historyk wojskowości był autorem ponad 150 prac.

W czasach socjalistycznej Jugosławii spadły na niego liczne represje za działalność w ruchu na rzecz niezależności Chorwacji.

Od 1989 był przewodniczącym Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ), organizacji zajmującej się budowaniem chorwackiej tożsamości narodowej pod koniec lat 80. Ta organizacja wyniosła go do władzy.

Całe jego życie skierowane było na realizację hasła: "odrodzona i niepodległa Chorwacja". Przeszedł długą drogę ideową - od komunistycznej partyzantki w latach II wojny światowej po nacjonalizm w wieku dojrzałym.

Od 1990 był prezydentem Chorwacji (reelekcje w latach 1992 i 1997). Cieszył się znaczną popularnością z powodu zasług w walce o niepodległość Chorwacji (w latach 1991–1992) oraz jej integralność terytorialną (w 1995 wygrał wojnę o Slawonię i Krajinę). W 1995 podpisał układ z Dayton w sprawie pokoju w Bośni i Hercegowinie, które zakończyły okres wojen z Serbią.

Po zdobyciu władzy w Chorwacji po upadku komunizmu, sprawował władzę w stylu autorytarnym, wciągając Chorwację w wieloletni konflikt zbrojny z Serbią, w ramach którego obie strony dokonały licznych zbrodni wojennych i masowych przesiedleń ludności. Sam Tudjman był oskarżany o inspirowanie niektórych z tych zbrodni osobiście. Uważa się też, że w dużym stopniu przyczynił się do eskalacji konfliktu etnicznego w Bośni i Hercegowinie. Oburzenie niektórych wywoływał fakt jego szacunku do historycznego dziedzictwa ruchu ustaszów, którzy w czasie II wojny światowej dokonywali czystek etnicznych i innych zbrodni wojennych we współpracy z nazistowskimi Niemcami. W napisanej przez siebie w latach 90. książce Pytanie narodowe u wrót Europy konsekwentnie bronił idei niepodległości i obrony tożsamości małych państw przed hegemonią światowych potęg.

26 listopada 1999 jego partia utraciła większość w chorwackim parlamencie; w tym samym czasie stan zdrowia Tudjmana uległ znacznemu pogorszeniu i obowiązki prezydenta przejął przewodniczący parlamentu Vlatko Pavletić. Niespełna miesiąc później prezydent Tudjman zmarł. Od tego czasu rozpoczął się proces demokratyzacji Chorwacji. Nowe władze Chorwacji rozpoczęły kurs na NATO i Unię Europejską.