Heraldyka napoleońska
Z Wikipedii
Heraldyka napoleońska - nowy system heraldyczny wprowadzony przez cesarza Napoleona I dekretemt z 1 marca 1808 w miejsce zniesionych przez rewolucję herbów i tytułów Ancien Régime`u. Obejmował wszystkie herby francuskie, państwowy (cesarstwa), rodowe, terytorialne i miejskie. Szczegółowe rozróżnienie hierarchii tytułów i rang odzwierciedlało system biurokratyczny cesarstwa. Symbolika i styl heraldyki napoleońskiej nawiązywały często do cesarstwa rzymskiego i panującego stylu Empire. Obowiązywała do upadku Napoleona. Po restauracji Burbonów nie stosowana, choć herby i tytuły nadane przez Napoleona zostały w większości zatwierdzone. Przywrócona została na krótko przez II Cesarstwo Francuskie.
Heraldyka napoleońska choć krótko stosowana wywarła duży wpływ na heraldykę francuską, wiele jej elementów zostało przyjętych także przez heraldykę republikańską, zwłaszcza w w herbach miejskich i terytorialnych. Napoleońskie tytuły arystokratyczne, choć oficjalnie zniesione jak reszta tytułów, są nadal stosowane w stosunkach prywatnych i nieoficjalnych, choć są traktowane zwykle jako mniej zaszczytne niż dawne tytuły Ancien Régime`u.
Spis treści |
[edytuj] Herb cesarstwa
Napoleon wprowadził w miejsce zniesionego przez rewolucję królewskiego herbu Francji ze złotymi liliami nowy herb cesarski, przedstawiający w błękitnym polu złotego orła z opuszczonymi skrzydłami, patrzącego w lewo, trzymającego w szponach wiązki błyskawic. Orzeł stylistyką nawiązywał do orłów legionów rzymskich, i był także nawiązaniem do symboliki monarchii Karolingów. Za tarczą otoczoną łańcuchem Legii Honorowej były skrzyżowane złote berło cesarskie i złote berło, zakończone srebrną dłonią, tzw. berło sprawiedliwości. Hełm złoty, otwarty, ozdobiony damaskinażem, zwieńczony koroną cesarską. Zamiast labrów całość otaczał płaszcz podbity gronostajem, czerwony, usiany złotymi pszczołami.
Pszczoły w napoleońskiej heraldyce obecne były często, nawiązywały do symboliki państwa Merowingów , gdyż w grobowcu króla Childeryka znaleziono kilkaset miniaturowych złotych obiektów, niekiedy identyfikowanych jako przedstawienie pszczół.
[edytuj] Oznaczenia czapek napoleońskich
W miejsce hełmów i koron rangowych wprowadzono specjalny typ czapek - biretów, różniących się w zależności od godności kolorem i ilością ozdabiających je piór strusich. Wierzch biretu był zawsze z czarnego aksamitu, ozdobiony dookoła złotą wąską wypustką, z przodu zaś złotym, trójkątnym umocowaniem piór ozdobionym okrągła broszą z perłami. Otok biretu różnił się w zależności od rangi, kawaler miał otok zielony, wyższe godności z różnych odmian futer heraldycznych.
- kawaler – czapka z zielonym podbiciem i pojedynczym piórem.
- baron – czapka z podbiciem z futra kontr-łasicy z trzema piórami.
- hrabia – czapka z podbiciem kontr-gronostajowym i pięcioma piórami.
- prince – czapka z podbiciem z futra łasicy i siedmioma piórami.
- duc – czapka z podbiciem gronostajowym i siedmioma piórami.
 książę (prince) cesarstwa |
 książę (duc) cesarstwa |
 hrabia cesarstwa |
 baron cesarstwa |
 kawaler cesarstwa |
 książę (duc) de Lodi |
 bonnet d`honneur |
[edytuj] Oznaczenia w tarczy herbowej
Prócz czapek heraldyka napoleońska wprowadziła oznaczenia godności umieszczane w samej tarczy herbowej. Oznaczenia te bardzo precyzyjnie informowały nie tylko o randze właściciela herbu, ale także na jakim polu zasłużył na tytuł. Oznaki najwyższych godności - książęcych (prince i duc) były umieszczane w głowicy tarczy, oznaki pozostałych tytułów w kantonie lub franc-quartier. Tło tych zaszczytnych figur było błękitne dla książąt (prince) i hrabiów, czerwone dla diuków, baronów i kawalerów. Godło umieszczane w tych polach (złote na błękitnym, srebrne na czerwonym) informowały , że właściciel herbu i tytułu jest n.p. wojskowym, prokuratorem generalnym, członkiem parlamentu, radcą dworu, właścicielem ziemskim, duchownym, senatorem czy urzędnikiem określonego szczebla.
Na tarczy herbowej umieszczano również oznaczenia dla kawalerów orderów - Legii Honorowej, Żelaznej Korony, i Ordre de la Réunion.
Specjalnie odróżniano herby kobiet, umieszczając odpowiednie godła w kwadratowym polu, lecz małej tarczy.
Przykłady oznaczeń godności
 książę (prince) |
 książę (duc) |
 hrabia prefekt |
 hrabia wojskowy |
 hrabia, członek kolegium elekcyjnego |
 hrabia, arcybiskup |
 baron, przewodniczący prokuratury apelacyjnej |
 baron prefekt |
 baron, urzędnik dworu książęcego |
 baron, urzędnik dworu cesarskiego |
 baron mer |
 baron, radca dworu |
sposób umieszczania oznak godności
 książę (duc) cesarstwa |
 hrabina, wdowa po wojskowym |
 członek kolegium elekcyjnego |
 kawaler Legii Honorowej |
[edytuj] Zewnętrzne oznaki godności
Prócz biretów i oznaczeń tarczy arystokratom cesarstwa przysługiwały zewnętrzne oznaki godności. Najwyższe rangi otaczały herb płaszczem w kolorze błękitnym, ozdobionym złotymi sznurami i chwostami, w ilości zależnej od rangi tytułu. Dodatkowo obok tarczy lub za tarczą umieszczane były symbole piastowanego urzędu.
Zgodnie z dekretem różna była wielkość (ilość "liści") labrów otaczających herb, princes i diukowie mieli prawo do trzech złotych (z każdej strony tarczy), hrabiowie do podwójnych, górne złote, dolne srebrne, baronowie do podwójnych srebrnych, zasada ta jednak rzadko była stosowana.
- książęta (princes) z rodziny cesarskiej mieli prawo do czerwonego płaszcza, usianego złotymi pszczołami, podbitego gronostajem.
- książęta dygnitarze cesarstwa (princes grands dignitaires) używali błekitnego płaszcza, usianego złotymi pszczołami, podbitego gronostajem, ze złotymi frędzlami. Płaszcz zwieńczony był mitrą koloru błękitnego, z podbiciem gronostajowym, franc. bonnet d`honneur.
- książęta (princes) mieli płaszcz błękitny, ze złotymi frędzlami, podbity gronostajem, zwieńczony złotą koroną z liści akantu.
- książęta (duc) mieli płaszcz błekitny, ze złotymi frędzlami, podbity futrem łasicy (vair)
- hrabiowie - senatorzy używali płaszcza błękitnego, z podbiciem w barwie srebrnej.
[edytuj] Heraldyka miejska
Heraldyka napoleońska wprowadzałas też zmiany w herbach miejskich i terytorialnych. Odpowiednio oznaczana była ranga miast i wielkość. Stosowane były, podobnie jak w przypadku herbów personalnych oznaczenia umieszczane na tarczy (najczęściej cyfra cesarza, z dodatkami, gwiazdą, pszczołą, mostem, kolumnami). Wyższa ranga oznaczana była umieszczaniem tych dodatków w głowicy herbu. Rangę miasta określało także kilka odmian korony muralis. Praktykowane było również umieszczanie orderów herbowych w samej tarczy lub poniżej. Tarczę herbu miejskiego otaczał wieniec, z lewej z gałązek oliwnych, z prawej z dębowych, opleciony wstęgami.
- miasta 1-szej rangi (bonnes villes) oznaczno trzema złotymi pszczołami w czerwonej głowicy tarczy; tarczę wieńczyła złota corona muralis o siedmiu basztach, z której wyrastał orzeł cesarstwa. Wieniec wokół tarczy złoty, wstęgi czerwone.
- miasta 2-giej rangi oznaczano błękitnym prawym frank-quartierem ze złotą literą "N" umieszczoną pod takąż pięcioramienną gwiazdą. Srebrna korona miała pięć baszt. Wieniec wokół tarczy srebrny, wstęgi błękitne.
- miasta 3-ciej rangi oznaczano czerwonym lewym frank-quartierem , ze srebrną literą "N" , pod takąż gwiazdą. Herb zamiast korony wieńczył złoty kosz wypełniony takimiż kłosami. Wieniec wokół tarczy zielony z czerwonymi wstęgami.
Heraldyka napoleońska wywarła duży wpływ na współczesne herby miejskie. Zwłaszcza zewnętrzne elementy herbu, wieńce, korony, stylistyka są często stosowane w herbach miast wielu krajów świata.
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Literatura:
- Gert Oswald: Lexikon der Heraldik, Leipzig 1984
| Heraldyka | ||
 |
Herby: szlachecki • mieszczański • państwowy • miejski • korporacji |
|
