Jan Kanty Działyński
Z Wikipedii
Jan Kanty Działyński, hrabia, (ur. 28 września 1829 w Kórniku, zm. 30 marca 1880 w Kórniku), polski działacz społeczny i polityczny, ostatni z rodu Działyńskich.
Był synem Tytusa i Gryzeldy Celestyny z Zamoyskich. Kształcił się w poznańskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny. W latach 1849-1851 odbył służbę w wojsku pruskim i uczęszczał na wykłady uniwersyteckie w Berlinie; uzupełniał wykształcenie z nauk ścisłych u prywatnych nauczycieli w Paryżu. W 1857 poślubił Izabellę z Czartoryskich, córkę Adama Jerzego Czartoryskiego. Wraz z żoną osiadł w Gołuchowie, gdzie rozpoczął kolekcjonowanie obrazów i zabytków sztuki (m.in. antycznych waz).
W 1861 objął po śmierci ojca Kórnik wraz z biblioteką oraz pałac w Poznaniu. Przejął od ojca pomysł utworzenia w Kórniku szkoły rolniczej. Współpracował z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk jako redaktor publikacji. Od 1861 zasiadał w sejmie pruskim, został sekretarzem Koła Polskiego. Tuż przed wybuchem powstania styczniowego odbył podróż po Bliskim Wschodzie; w lutym 1863 powrócił do Poznania i powołał tzw. Komitet Działyńskiego, w ramach którego organizował pomoc zaboru pruskiego dla powstania. Po rewizji w pałacu poznańskim, zagrożony aresztowaniem, przyłączył się do bezpośredniej walki zbrojnej. Walczył w oddziale Edmunda Taczanowskiego; po klęsce pod Ignacewem 8 maja 1863 schronił się we Francji.
W tzw. procesie berlińskim w 1864 otrzymał zaocznie wyrok śmierci i konfiskaty dóbr. Spędził na emigracji pięć lat; uzyskał amnestię i zwolnienie od zarzutów w kwietniu 1869. Po powrocie do Wielkopolski zaangażował się w działalność kulturalną. Poszerzał zbiory biblioteki kórnickiej, zaangażował do pracy w roli bibliotekarzy Zygmunta Celichowskiego i Wojciecha Kętrzyńskiego. Kontynuował działalność wydawniczą, zapoczątkowaną przez ojca. Wydał m.in. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski i Acta Tomiciana.
W 1872 był jednym z założycieli Banku Włościańskiego w Poznaniu. Fundował stypendia dla polskich studentów, kierował emigracyjnym Stowarzyszeniem Pomocy Naukowej. Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Zmarł bezpotomnie, majątek przekazał siostrzeńcowi, Władysławowi Zamoyskiemu.
[edytuj] Źródła
- Simon Konarski, Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1957
- Ryszard Marciniak, Jan Kanty Działyński, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1981
- Andrzej Mężyński Jan Działyński 1829-1880: ostatni z rodu, Kórnik 2002 ISBN 83-8521`3-34-1
