Liberum veto
Z Wikipedii
Liberum veto (łac. wolne nie pozwalam), zasada ustrojowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dająca prawo każdemu z posłów na Sejm do zerwania obrad i unieważnienia podjętych uchwał.
Zasada ta wzięła się z zasady jednomyślności, a ta z kolei ze związkowego charakteru Rzeczypospolitej, która w istocie rzeczy stanowiła federację ziem. Każdy z posłów był wybrany przez lokalny sejmik i reprezentował jeden okręg. Tym samym brał na siebie odpowiedzialność wobec sejmiku za wszystkie decyzje, jakie zapadną na Sejmie. Natomiast podejmowanie decyzji przez większość wbrew woli mniejszości (choćby tą mniejszością był tylko jeden sejmik) uznawano za łamanie zasady równości ustrojowej. Za zasadą jednomyślności przemawiały istotne względy praktyczne. W dawnej Polsce nie istniał bowiem urzędniczy aparat egzekucji prawa, utrzymywany, przez samo państwo, z pieniędzy podatników. Obowiązujące prawo egzekwowane było przez szlachtę – czy to indywidualnie, czy też zbiorowo. Funkcjonowanie władzy wykonawczej zależało więc od dobrowolnego wsparcia wszystkich obywateli. W takich warunkach próby egzekucji prawa nie mającego za sobą powszechnego poparcia musiałyby więc być nieskuteczne, lub – co gorsza – mogłyby prowadzić do wojny domowej.
Wbrew powszechnej opinii, zerwanie sejmu nie polegało na wypowiedzeniu słów liberum veto, tylko sisto activitatem (łac. wstrzymuję czynność).
Dość powszechnie, choć niesłusznie, uważa się, że po raz pierwszy zerwał Sejm używając liberum veto poseł upicki Tomasz Duda (klient hetmana wielkiego litewskiego - Janusza Radziwiłła) w 1652. Jednak w rzeczywistości Siciński nie zgodził się jedynie na kontynuowanie ponad czas prawem przewidziany obrad sejmu. Dopiero w 1669 w Krakowie dokonał tego poseł kijowski Adam Olizar.
W pierwszej połowie XVIII wieku Sejmy zrywano często, natomiast po roku 1764 liberum veto wyszło praktycznie z użycia: zasada jednomyślności nie dotyczyła bowiem sejmów skonfederowanych, posłowie zawiązywali więc konfederację na początku obrad, aby zapobiec ich zerwaniu.
Skonfederowany był też sejm grodzieński w 1793, który zatwierdził II rozbiór Rzeczypospolitej oraz traktaty z Rosją i Prusami na życzenie zaborców.
Liberum veto zostało zniesione przez Konstytucję 3 Maja, która wprowadziła zasadę większościową na stałe.
