Libracja
Z Wikipedii
Libracja (od łacińskiego libra - waga) to powolne wahania, rzeczywiste bądź pozorne, satelity obserwowanego z powierzchni ciała niebieskiego, które ten satelita okrąża. Zazwyczaj terminu tego używa się w odniesieniu do ruchów tarczy Księżyca względem Ziemi, odkrytych w 1637 r. przez Galileusza, które można porównać do chybotania się szalek wagi.
Okres obrotu Księżyca wokół własnej osi jest zsynchronizowany z okresem obiegu dookoła Ziemi. Skutkiem tego zwraca się on do naszej planety zasadniczo cały czas tą samą stroną. Zjawisko libracji pozwala jednak oglądać z Ziemi wąski pas brzegowy drugiej strony Księżyca. Odpowiednio długo prowadzone obserwacje pozwalają zobaczyć 59% jego powierzchni.
Libracja ma wiele źródeł. Najważniejsze są trzy:
- Eliptyczność orbity Księżyca wywołuje librację w długości. Księżyc, okrążając Ziemię, porusza się ze zmienną prędkością kątową. Natomiast jego prędkość obrotu wokół własnej osi pozostaje stała. W efekcie Księżyc w perygeum obraca się za wolno, a w apogeum za szybko, stopniowo odsłaniając odpowiednio swoją wschodnią i zachodnią stronę. Maksymalne wychylenie ma miejsce około tygodnia przed i po perygeum, i nie przekracza ±7,9°. O wiele mniejszy wpływ na librację w długości ma też przyciąganie Słońca i innych planet, deformujące orbitę Księżyca.
- Nachylenie osi obrotu Księżyca do płaszczyzny orbity wokół Ziemi wywołuje librację w szerokości. Księżyc poruszając się po swojej orbicie zwraca się nieznacznie ku Ziemi na przemian północnym i południowym biegunem. Wahania nie przekraczają ±6,7°.
- Obrót Ziemi dookoła własnej osi wywołuje librację dzienną, inaczej paralaktyczną. Ziemski obserwator uczestnicząc w ruchu obrotowym Ziemi może oglądać Księżyc z różnych stron. Różnice na dwóch przeciwległych krańcach naszej planety sięgają jednak zaledwie około ±1°.
Do wychyleń tarczy Księżyca w niewielkim stopniu przyczynia się także libracja fizyczna. Księżyc, zatrzymany w swym ruchu obrotowym, nie przestał się nigdy chybotać. Dodatkowo ziemskie pole grawitacyjne oddziałuje na jego niesferyczność, cały czas ten ruch pobudzając. Amplituda wahań wynosi ok. ±0,04°.
