Narodowo-Socjalistyczny Ruch Holenderski
Z Wikipedii
Narodowo-Socjalistyczny Ruch Holenderski (nid. Nationaal-Socialistische Beweging der Nederlanden, NSB) – holenderskie faszystowskie ugrupowanie polityczne działające od 1931 r.
[edytuj] Okres przedwojenny
NSB zostało założone w 1931 r. w Utrechcie z inicjatywy Antona A. Musserta, kombatanta I wojny światowej i b. członka partii liberalnej oraz Cornelisa van Geelkerena. W jego skład weszło kilka niewielkich nacjonalistycznych, faszystowskich i narodowo-socjalistycznych ugrupowań. W 1933 r. zorganizowano w Utrechcie pierwszy zjazd publiczny partii (Landdag), na który przybyło ok. 600 jej działaczy. Już w 1934 r. władze państwowe wydały zakaz przynależności urzędników państwowych do NSB, zwalczały go również wszystkie Kościoły. W następnym roku w wyborach do parlamentów prowincjonalnych partia uzyskała 7,9 % głosów i 2 miejsca w Eerste Kamer. Liczyła wówczas ok. 47 tys. członków. Jednakże podczas wyborów do Stanów Generalnych w 1937 r. dostała zaledwie 4,2 % głosów (4 miejsca w Tweede Kamer). Ta tendencja spadkowa utrzymała się także w wyborach prowincjonalnych w 1939 r. (ponownie 4 % głosów). Do 1936 r. w NSB przeważały wpływy włoskich faszystów. Zmieniła to działalność w partii Rosta van Tonningena, który doprowadził do większego zbliżenia z niemiecką NSDAP i SS. Wyrazem tego była audiencja A. A. Musserta u Adolfa Hitlera 16 listopada 1936 r. Głównym organem prasowym NSB był haski dziennik "National Dagblad" redagowany przez R. van Tonningena. W latach 1931-1935 istniały paramilitarne bojówki pod nazwą Weerbaarheidsafdeling (WA), jako odpowiednik hitlerowskiego SA, których członkowie byli ubrani na czarno. Partia miała też swoją młodzieżówkę Jeugdstorm. Od 1933 r. działacze NSB stosowali pozdrowienie Hou zee (na podobieństwo Heil Hitler), na swoje określenie używali nazwy Kameraad (mężczyźni) i Kameraadske (kobiety), a A. A. Mussert przyjął tytuł Leidera (podobnie jak hitlerowski Führer).
[edytuj] Program
Program NSB nawiązywał do patriotycznych tradycji morskiego imperium Holandii w XVII w. i uznawał chrześcijaństwo za jedną z podstaw narodowej egzystencji. Partia opowiadała się za stworzeniem silnego rządu, przestrzeganiem narodowego poczucia godności osobistej, wprowadzeniem porządku i dyscypliny w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym, solidarnością międzyklasową, priorytetem interesów narodowych nad partykularnymi i grupowych nad jednostkowymi oraz powołaniem korporacji i wprowadzeniem planowania gospodarczego. Jedną z głównych idei NSB było połączenie Holandii z belgijską Flandrią w tzw. Wielką Holandię (Dietsland). Po 1936 r. w jej programie pojawiły się silne wątki antysemickie i rasistowskie (do tego czasu jej członkami byli też Żydzi). Zaczęto również popierać agresywną politykę zagraniczną nazistowskich Niemiec i faszystowskich Włoch. Z drugiej strony lider NSB A. A. Mussert kreował swój wizerunek jako umiarkowanego i pragmatycznego polityka, respektującego demokratyczne reguły życia politycznego, co przyniosło partii sukcesy zwłaszcza w poł. lat 30.
[edytuj] II wojna światowa
W przeddzień najazdu Niemiec na Holandię władze państwowe zdelegalizowały NSB i internowały prewencyjnie 31 jej działaczy z R. van Tonningenem na czele (ale bez A. A. Musserta). Jednakże podczas działań wojennych nie zanotowano żadnych przypadków zdrady ze strony żołnierzy - członków NSB; również A. A. Mussert potępił i usunął z partii ok. 100 członków, przebywających już od dawna w Niemczech, a uczestniczących w dywersyjnych atakach niemieckich spadochroniarzy. Po rozpoczęciu okupacji A. A. Mussert zaczął żywić nadzieję zbudowania "Wielkiej Holandii", jako niepodległego państwa pozostającego w sojuszu z III Rzeszą i pod jego prezydenturą. Umacniał go w tym Komisarz Rzeszy w Holandii (stosujący umiarkowany kurs) Artur Seyss-Inquart. NSB otrzymało od Niemców finansowe i ideologiczne wsparcie, dzięki czemu liczba jej członków wzrosła w poł. 1941 r. do ok. 100 tys. W sierpniu tego roku reaktywowano paramilitarne bojówki Weerbaarheidsafdeling, a A. A. Mussert przybrał tytuł "wodza" (De Leider) ruchu. W tym czasie A. A. Mussert wraz z partią zaangażował się w akcję rekrutacyjną do dwóch pułków Waffen-SS: "Westland" i "Nordwest", a następnie Ochotniczego Legionu Holenderskiego, wysłanego na front wschodni do walki z Sowietami. NSB odgrywało podstawową rolę na poziomie niższej administracji; wszyscy nowi burmistrzowie miast byli członkami partii. Jednocześnie coraz większego znaczenia w partii nabierał R. van Tonningen, który reprezentował pro-nazistowskie stanowisko i w związku z tym był popierany przez Reichsführera Rzeszy Heinricha Himmlera. Uniezależnił on od NSB i jego przywódcy holenderskie SS, pomimo skarg A. A. Musserta do A. Hitlera, i prowadził "wielkogermańską" propagandę. W grudniu 1942 r. doszło do spotkania A. A. Musserta z A. Hitlerem, podczas którego ten nie zgodził się na mianowanie lidera NSB szefem kolaboracyjnego rządu, a jedynie uznał w nim "wodza narodu holenderskiego". Przeciwny polityce Komisarza Rzeszy A. Seyss-Inquarta, wyższy dowódca SS i policji, Hans Rauter popierał przeciwko A. A. Mussertowi rywalizujących z nim przedstawicieli radykalnego skrzydła NSB: R. van Tonningena, C. van Geelkerena i szefa Nederlandsche SS - J.H. Feldmeijera. Stopniowo A. A. Mussert tracił kontrolę nad szeregowymi członkami NSB, którzy czynnie współpracowali z niemiecką policją i uprawiali szpiegostwo. Partia przejęła wówczas od NSDAP antysemityzm i zaczęła brać udział w wystąpieniach wobec ludności żydowskiej. Latem 1943 r. wielu członków NSB wstąpiło do formacji Landwacht Nederland, która pełniła funkcje obrony terytorialnej. Po zajęciu Antwerpii przez aliantów we wrześniu 1944 r., większość czołowych działaczy NSB uciekło do Niemiec. Po zakończeniu wojny NSB została zdelegalizowana. Wielu działaczy zostało aresztowanych, a kilku – w tym A. A. Mussert – skazano na śmierć.
